Hoe het gebeurt
Zonder spoedingrijpen kan een geblokkeerde bevalling dagenlang aanhouden, met de dood of ernstige invaliditeit tot gevolg. De obstructie kan de bloedtoevoer naar de weefsels in het bekken van de vrouw afsnijden. Wanneer het dode weefsel wegvalt, blijft ze achter met een gat – een fistel, in medische termen – in het geboortekanaal.
Tragisch genoeg is er een sterk verband tussen fistels en doodgeboorte, met onderzoek dat aangeeft dat ongeveer 90 procent van de vrouwen die obstetrische fistels ontwikkelen, uiteindelijk een doodgeboren baby ter wereld brengen.
Obstetrische fistels zijn in geïndustrialiseerde landen vrijwel uitgebannen door de beschikbaarheid van tijdige medische behandeling van hoge kwaliteit voor langdurige en belemmerde bevallingen – namelijk keizersnede. Vandaag de dag komt obstetrische fistel vooral voor bij de armste en meest gemarginaliseerde vrouwen en meisjes, vooral degenen die ver van medische diensten wonen en voor wie die diensten niet toegankelijk, betaalbaar of aanvaardbaar zijn. Het baren van kinderen bij adolescente meisjes voordat het bekken volledig ontwikkeld is, alsmede tweelingzwangerschappen, stuitligging van de baby, ondervoeding, kleine gestalte en in het algemeen slechte gezondheidstoestand behoren tot de fysiologische factoren die bijdragen tot een belemmerde bevalling. Elke vrouw kan echter een belemmerde bevalling ervaren, ook oudere vrouwen die al baby’s hebben gehad.
Gevolgen voor vrouwen
Wanneer obstetrische fistels onbehandeld blijven, veroorzaken ze chronische incontinentie en kunnen ze leiden tot een reeks andere lichamelijke kwalen, waaronder frequente infecties, nieraandoeningen, pijnlijke zweren en onvruchtbaarheid. De lichamelijke letsels kunnen ook leiden tot sociaal isolement en psychologische schade: Vrouwen en meisjes met fistels zijn vaak niet in staat om te werken, en velen worden verlaten door hun echtgenoten en families, en verstoten door hun gemeenschappen, waardoor ze verder in armoede en kwetsbaarheid terechtkomen.
Het feit dat obstetrische fistels nog steeds voorkomen, is een schending van de mensenrechten en weerspiegelt de marginalisering van de getroffenen en het falen van de gezondheidsstelsels om aan hun behoeften te voldoen. Hun isolement betekent dat ze vaak onopgemerkt blijven door beleidsmakers, en dat er weinig actie wordt ondernomen om hun toestand aan te pakken of te voorkomen. Als gevolg hiervan lijden vrouwen en meisjes nodeloos, vaak jarenlang, zonder hoop in het vooruitzicht.
Behandeling, reïntegratie en follow-up
Reconstructieve chirurgie kan een fistel meestal herstellen. Helaas weten de vrouwen en meisjes die door dit letsel zijn getroffen vaak niet dat behandeling mogelijk is, kunnen zij het zich niet veroorloven of kunnen zij de voorzieningen waar het wel mogelijk is niet bereiken. Er is ook een tekort aan goed opgeleide en bekwame chirurgen om de reparaties uit te voeren. Tragisch genoeg zouden bij het huidige tempo van vooruitgang veel vrouwen en meisjes die vandaag de dag met een fistel leven, kunnen sterven voordat ze ooit behandeld zijn.
Counseling en andere vormen van ondersteuning – zoals vaardigheden om in het levensonderhoud te voorzien, alfabetisering, sollicitatietraining en gezondheidsvoorlichting – kunnen ook nodig zijn om vrouwen te helpen opnieuw in hun gemeenschap te integreren, hun leven weer op te bouwen en hun waardigheid en hoop te herwinnen nadat ze een fistel hebben overleefd.
Follow-up is ook van cruciaal belang voor alle vrouwen en meisjes die een operatie voor het herstel van fistels hebben ondergaan, om ervoor te zorgen dat ze het letsel niet opnieuw ontwikkelen tijdens volgende bevallingen, en om de overleving en gezondheid van zowel moeder als baby te helpen beschermen. Vrouwen en meisjes die als inoperabel of ongeneeslijk zijn aangemerkt, hebben ook speciale en aanhoudende aandacht en steun nodig.
Preventie is de sleutel
Preventie is de sleutel tot het beëindigen van fistels. Door te zorgen voor deskundige geboortezorg bij alle bevallingen en door alle vrouwen en meisjes die tijdens de bevalling complicaties krijgen, tijdig verloskundige noodhulp van hoge kwaliteit te bieden, zou fistel in ontwikkelingslanden even zeldzaam worden als in de geïndustrialiseerde wereld.
Daarnaast zou het verstrekken van gezinsplanning aan degenen die dat willen, het aantal gevallen van zwangerschapshandicap en -sterfte aanzienlijk kunnen verminderen.
De onderliggende factoren die bijdragen tot de marginalisering van vrouwen en meisjes – waaronder gebrek aan toegang tot hoogwaardige gezondheidsdiensten en onderwijs, aanhoudende armoede, gender- en sociaaleconomische ongelijkheid, kinderhuwelijken, adolescente zwangerschappen, en het falen om de mensenrechten te beschermen en vrouwen en meisjes mondiger te maken – moeten ook worden aangepakt.
Deze problemen zullen waarschijnlijk verergeren als gevolg van COVID-19, omdat de gezondheidszorgsystemen worstelen om de pandemie het hoofd te bieden en omdat seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten mogelijk op een zijspoor worden gezet. Het UNFPA schat dat COVID-19 tussen 2020 en 2030 zou kunnen leiden tot 13 miljoen extra kindhuwelijken die anders niet zouden hebben plaatsgevonden. En als de gezinsplanningsdiensten gedurende gemiddeld zes maanden aanzienlijk worden verstoord, zouden 47 miljoen vrouwen in 114 lage- en middeninkomenslanden geen moderne voorbehoedsmiddelen kunnen gebruiken. Al deze kwesties kunnen van invloed zijn op de incidentie van obstetrische fistels.
UNFPA’s reactie
In 2003 lanceerden het UNFPA en zijn partners de wereldwijde Campagne om Fistels te Beëindigen, die nu actief is in meer dan 55 landen, waar gewerkt wordt aan het voorkomen en behandelen van fistels, en aan de rehabilitatie van overlevenden van fistels. Tot op heden heeft het UNFPA, als leider van de wereldwijde Campagne, direct meer dan 113.000 chirurgische reparaties voor vrouwen en meisjes ondersteund, en partnerorganisaties hebben er nog eens duizenden ondersteund. Deze behandelingen helpen de gezondheid en hoop van overlevenden te herstellen, waardoor zij hun leven en waardigheid kunnen terugwinnen.
Duizenden vrouwen en meisjes hebben ook reïntegratiediensten ontvangen, waaronder vaardigheidstraining en kleine subsidies om een bedrijf te starten, met steun van het thematische fonds voor de gezondheid van moeders en pasgeborenen. Het UNFPA heeft ook de opleiding van duizenden gezondheidswerkers ondersteund, waaronder chirurgen, vroedvrouwen, verpleegkundigen en gezondheidswerkers in de gemeenschap. Deze gezondheidswerkers spelen allemaal een cruciale rol bij het behandelen van fistels, het voorkomen ervan in de eerste plaats, en het identificeren van overlevenden en hen doorverwijzen naar zorg.
In 2013 hebben de Verenigde Naties de eerste Internationale Dag voor het Einde van Obstetrische Fistels herdacht, op 23 mei, om de bewustwording van deze kwestie te vergroten en steun over de hele wereld te mobiliseren. De Internationale Dag voor het Beëindigen van Obstetrische Fistels wordt jaarlijks over de hele wereld gevierd door partners die zich inzetten voor het beëindigen van fistels. In 2016 riep VN-secretaris-generaal Ban Ki-moon ter gelegenheid van de dag de wereld op om binnen een generatie een einde te maken aan fistels, een boodschap die werd herhaald door de uitvoerend directeur van het UNFPA. In december 2018 hebben de lidstaten een nieuwe VN-resolutie over fistels aangenomen, waarin wordt opgeroepen om binnen tien jaar een einde te maken aan fistels, in overeenstemming met de 2030-agenda voor duurzame ontwikkeling.
Deze gedurfde visie legt de lat voor de aanpak van fistels hoger en plaatst deze op hetzelfde niveau als andere belangrijke wereldwijde initiatieven, waaronder het beëindigen van vermijdbare moeder- en pasgeboren sterfgevallen, het beëindigen van hiv, het beëindigen van vrouwelijke genitale verminking en het uitroeien van polio.
Bijgewerkt op 23 mei 2020.