Stel je voor dat een 13-jarige tiener een bar binnenloopt en twee volle koppen koffie bestelt en vijftien zakjes suiker -75 gram-. Stel je voor dat hij het mengsel tussen zijn borst en zijn rug schuift. Misschien, na een tijdje, herhaalt de jongen de operatie. Bedenk nu hoe de massale inname van cafeïne en suiker hem zal doen voelen.

Het beeld – ontleend aan dit artikel – lijkt overdreven en onwaarschijnlijk, maar toch gebeurt het elke dag. Achtenzestig procent van de tieners en een op de vijf kinderen tussen 3 en 10 jaar consumeren regelmatig “energie”-dranken, wat betekent dat zij twee liter per maand drinken. Ja, u leest het goed: twee liter per maand, tussen de leeftijd van 3 en 10 jaar.

Het bovenstaande is helaas geen door deze schrijver verzonnen dystopie, het zijn gegevens die in 2013 zijn verzameld door de European Food Safety Agency (EFSA), Europa’s belangrijkste autoriteit op het gebied van voedsel. En alsof dat nog niet genoeg is, brengt ’s werelds grootste frisdrankfabrikant, Coca-Cola, nu zijn eigen merk op de markt.

De ten onrechte zo genoemde “energie”-drankjes, die we beter “drinkbaar zenuwgas” kunnen noemen, zijn een onopgemerkte plaag die kinderen vanaf 3 jaar treft. “De gegevens zijn vrij alarmerend, omdat de consumptie van deze drankjes niet wordt aanbevolen voor kinderen en adolescenten, en een dergelijke hoge consumptie op deze leeftijd zou ons zorgen moeten baren,” zegt Mireia Termes, een diëtiste en voedingsdeskundige in het Sant Joan de Déu-ziekenhuis in Barcelona.

De samenstelling ervan, die aan geen enkele voedingsbehoefte voldoet, voegt meestal 32 milligram cafeïne en 15 milligram suiker per 100 milliliter toe. Volgens de EFSA mag een 13-jarige tiener van gemiddeld 47 kilo niet meer dan 147 milligram cafeïne per dag consumeren en beveelt de Wereldgezondheidsorganisatie aan de dagelijkse inname van vrije suiker te beperken tot 25 gram. Zo zou een persoon van die leeftijd met een blikje van een halve liter, het meest verspreide formaat, in één enkele inname de maximale dagelijkse hoeveelheden cafeïne overschrijden en die van vrije suiker verdrievoudigen.

De gevaren van energiedranken

Volgens Termes “zijn er studies die de consumptie ervan in verband brengen met stemmingsstoornissen, gedragswijzigingen, diabetes en hoge bloeddruk, tandproblemen en verergering van andere basisziekten zoals astma of hartaandoeningen”.

Voor voedingsdeskundige Julio Basulto brengen deze drankjes nog andere zeer ernstige gevaren met zich mee: “Ten eerste zijn ze een cafeïnebom, een kind dat ze drinkt wordt nerveus, krijgt concentratieproblemen, lijdt aan slapeloosheid en dit alles vertaalt zich in falen op school”.

Wat de hoeveelheid suiker betreft, zegt Basulto dat “ze veel meer suiker bevatten dan frisdranken, en dat zegt wat, en dat verhoogt het risico op tandbederf en zwaarlijvigheid en brengt de voeding uit balans”.

Volgens de voedingsdeskundige is de definitie van “energie”-drank op zich al een gevaar: “De fabrikanten hebben het uitgevonden, maar het begrip komt in geen enkele levensmiddelencode voor. De EFSA vindt dit misleidend en verbiedt deze dranken te beweren dat zij energie kunnen opwekken. Ze maken je nerveus, maar nerveus zijn is niet hetzelfde als energie hebben: trillen is één ding, een berg beklimmen is iets anders”.

Basulto wijst ook op een vals gevoel van veiligheid. In dit verband merkt hij op dat “een recente studie in Duitsland een verband legt tussen de consumptie van deze dranken en een grotere neiging tot roekeloos gedrag”. Bovendien worden ze in deze studie in verband gebracht met de consumptie van bepaalde drugs, een aspect dat het verslag over alcohol, drugs en tabak 2017 van het Spaanse observatorium voor drugs en verslavingen zou bevestigen.

Ten slotte, -hoewel het misschien in volgorde van belangrijkheid eerst zou moeten verschijnen-, wijst Julio Basulto op het gevaar van het mengen van deze dranken met alcohol: “Ze zetten aan tot meer drinken, waardoor het risico op een alcoholcoma toeneemt. Waarom? Omdat alcohol een depressief effect heeft op het centrale zenuwstelsel, waardoor slaperigheid of vermoeidheid ontstaat die leidt tot stoppen met drinken, en energiedranken dit effect maskeren”.

Abel Mariné, emeritus hoogleraar van het departement Voeding en Bromatologie aan de faculteit Farmacie van de Universiteit van Barcelona, waarschuwt in deze video ook voor de risico’s van het mengen van “energie”-dranken met alcohol: “Hun inname compenseert helemaal niet de effecten van alcoholgebruik op de motorische coördinatie en dit is heel belangrijk, want er zijn mensen die drinken, vooral jongeren, deze drankjes in de overtuiging dat ze na het nemen van wat alcohol in staat zullen zijn om te rijden en nee, ze zullen geloven dat ze in staat zullen zijn om te rijden, waardoor ze veel gevaarlijker zullen worden.”

Als je trouwens volwassen bent, word dan niet overmoedig: een studie gepubliceerd in 2015 in het Journal of the American Medical Association (JAMA) wijst erop dat ze ook schadelijk zijn voor je hart.

De nieuwste aanwinst is niet beter dan de rest

In deze context heeft Coca-Cola net Energy gelanceerd, een drankje vol valse energie dat zal concurreren met Red Bull, Burn of Monster (hoewel de multinational ook betrokken is bij de laatste twee). Op zijn website richt het merk zich zowel tot studerende – jonge mensen – als werkende mensen, en verklaart dat zijn drankje geen taurine bevat, alsof dat het handiger zou maken.

Volgens Basulto “genereert en metaboliseert ons lichaam taurine wanneer het het nodig heeft. Ingenomen taurine doet niets. In feite heeft het helemaal geen schadelijk effect”. Maar hij voegt eraan toe: “Er zijn verschillende onderzoekers die zeggen dat het effect van het mengen van taurine, vitaminen en guarana onvoorspelbaar is. Ondanks het ontbreken van taurine, verschilt dit drankje niet veel van de rest. Het gehalte aan cafeïne – 32 mg per 100 ml – en suiker – 10,3 g per 100 ml – is vergelijkbaar met dat van zijn concurrenten. Esther Morillas, marketingdirecteur van Coca-Cola Iberia, vertelde EL PAÍS dat met een smaak die lijkt op die van rode soda, “de barrière die sommige consumenten ertoe brengt niet tot de categorie toe te treden” wordt weggenomen, een ongewenst doel vanuit het oogpunt van de gezondheid van de gebruikers. Rafael Urrialde, directeur voeding van Coca-Cola, verzekert dat deze drank uitsluitend op volwassenen zal worden gecommuniceerd. “Specifiek richten we ons op volwassenen tussen de 20 en 29 jaar, die op een bepaald moment een alternatief willen voor koffie of die een energiedrankje willen.”

Wat kunnen we doen?

De opkomst van energiedrankjes heeft ons als samenleving overvallen. Ze zijn betrekkelijk nieuw op de markt, ze worden vaak verward met isotone of sportdranken – die niets met elkaar te maken hebben -, ouders hebben er niet veel informatie over en ze worden op de markt gebracht voor jongeren – precies degenen die het meeste kwaad aanrichten – wat betekent dat ze onopgemerkt blijven door volwassenen.

Het is echter wel mogelijk thuis actie te ondernemen. Diëtiste en voedingsdeskundige Mireia Termes geeft ons het volgende advies: “Het is heel belangrijk dat we deze producten niet in huis hebben en dat we aan onze zonen en dochters uitleggen waarom we ze niet kopen. Het is ook heel belangrijk dat moeders en vaders deze dranken uit hun normale voedingspatroon weren, niet alleen om het goede voorbeeld te geven, maar ook vanwege het negatieve effect ervan op de gezondheid”.

De verantwoordelijkheid om duidelijk te informeren en te etiketteren zou bij de fabrikanten liggen, maar zullen zij natuurlijk een of andere boodschap op hun etiketten zetten om adolescenten ervan te weerhouden deze dranken te consumeren? Zullen zij de reclame verwijderen uit de roosters van de kinderen? Voor nu, nee.

Meer regulering van deze drankjes is nodig. Te beginnen met de naam – iets dat energie geeft is blijkbaar een goede zaak – gevolgd door gezondheidsprogramma’s waarin de risico’s van het drinken van deze dranken aan jongeren worden uitgelegd, en verder met een grotere controle op de verkoop ervan. In Litouwen en Letland is de verkoop aan minderjarigen sinds respectievelijk 2014 en 2016 verboden. Hoe lang zal het duren voordat Spanje dit voorbeeld volgt? Laten we hopen dat de regering met alle nodige energie zal optreden om zo snel mogelijk regelgeving tot stand te brengen.