Wat is leukemie cutis?

Leukemie cutis verwijst naar de infiltratie van de huid met leukemiecellen.

Leukemie is de naam die gegeven wordt aan een groep bloedaandoeningen waarbij er een kwaadaardige woekering van witte cellen (leukocyten) optreedt. De leukemie kan acuut of chronisch zijn en te wijten zijn aan proliferatie van lymfocyten of, wat vaker voorkomt, myeloïde cellen (de neutrofielen). Clonale expansie of proliferatie van identieke abnormale cellen komt voornamelijk voor in het beenmerg.

De meest voorkomende vormen van leukemie zijn:

• Acute lymfoblastische leukemie (ALL)
• Chronische lymfoblastische leukemie (CLL)
• Acute myeloïde leukemie (AML)
• Chronische myeloïde leukemie (CLL)
• Milieucelleukemie
• Acute T-cel leukemie (ATLL).

Wie krijgt leukemie cutis?

Leukaemia cutis is zeldzaam en komt voor bij ongeveer 3% van de mensen bij wie leukemie is vastgesteld. Het komt voor bij mannen en vrouwen van elke leeftijd, en met bijna elke soort leukemie. In de meeste gevallen ontstaat leukemie plotseling. Sommige soorten leukemie zijn echter geassocieerd met afwijkingen van chromosomen, zoals het Philadelphia-chromosoom.

De woekering van de abnormale leukocyten is te wijten aan de activering van oncogenen (kankerbevorderende genen) of de inactivering van tumorsuppressorgenen. Leukemie komt dus vaker voor bij syndromen die mutaties in deze genen hebben. Deze syndromen kunnen erfelijk zijn en omvatten het syndroom van Bloom.

Andere bekende risico’s voor de ontwikkeling van leukemie zijn:

• Blootstelling aan benzeen
• Ioniserende straling
• Alkylaatmiddelen die bij chemotherapie worden gebruikt
• Virale infectie, bijv, HTLV-1, Epstein-Barr virus
• Andere bloedziekten zoals myelodysplastisch syndroom

Het is niet bekend waarom de leukemiecellen er soms voor kiezen om in de huid te groeien.

Wat zijn de klinische kenmerken van leukemie cutis?

In de meeste gevallen die zich presenteren met leukemie cutis, is de patiënt al bekend met leukemie vanwege abnormaal bloedbeeld of beenmergbevindingen.

De huidlaesie is het allereerste teken van de hematologische maligniteit bij 7% van de patiënten met leukemie cutis. Dit wordt soms aleukaemische leukemie genoemd. Beenmerginfiltratie en systemische verschijnselen treden later op.

Soms hervalt myeloïde leukemie in de huid na ogenschijnlijk succesvolle behandeling van het beenmerg. Het wordt dan ‘extramedullaire’ leukemie genoemd.

Huidveranderingen

Leukaemia cutis kan zich presenteren met verschillende soorten huidlaesie. Ze zijn meestal asymptomatisch; dat wil zeggen dat ze niet jeuken of pijnlijk zijn.

• Vaste papels (kleine bultjes), knobbels (grotere knobbels), en plaques (verdikte platte vlekken), die huidkleurig, rood, bruin of paars
• Diffuse eczeemachtige rode droge verdikte huid (erythroderma)
• Figurate of ringvormige erytheem
• Purpura en petechiën (paarse vlekken en plekken als gevolg van bloedingen in de huid)
• Blisters erosies en zweren
• Gezwollen tandvlees (gingivale hyperplasie of gingivitis) bij acute leukemie.
• De huidletsels ontstaan meestal op het hoofd, de hals en de romp.
• Ze hebben een voorkeur voor plaatsen van verwonding.
• Bij baby’s is leukemie cutis een van de oorzaken van blueberry muffin syndroom.

Chloroma

‘Chloroma’s’ ontstaan soms bij myeloïde leukemie of granulocytair sarcoom. Deze kunnen zich presenteren als solitaire of talrijke knobbeltjes. Ze zien er blauwgroen uit wanneer er bij een biopsie in wordt gesneden, vandaar de naam. De kleur is te wijten aan myeloperoxidase korrels in de kwaadaardige leukocyten. Dit type leukemie cutis kan enkele maanden voorafgaan aan de ontwikkeling van systemische leukemie.

Leukaemia cutis

Bloedafwijkingen

Pancytopaenie treedt op; dat wil zeggen een vermindering van rode cellen, witte cellen en bloedplaatjes – alle normaal gevormd in het beenmerg.

• Anemie: bleekheid, vermoeidheid, ademnood.
• Verlaagd aantal neutrofielen: bacteriële, virale, schimmelinfecties vaak met ongewone of opportunistische organismen.
• Verlaagd aantal bloedplaatjes (trombocytopenie): gemakkelijk blauwe plekken, bloedingen.

Andere organen

Symptomen hangen af van welke organen door de leukemische cellen geïnfiltreerd zijn.

• Koorts, rillingen, lethargie
• Vergrote lever en milt: misselijkheid, buik volheid, constipatie.
• Zwollen lymfeklieren.
• Centraal zenuwstelsel: hersenzenuwverlammingen, beroerte, toevallen, hoofdpijn, gevoelsverlies.
• Skeletstelsel: pijnlijke of gezwollen botten en gewrichten, botbreuken, jicht.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

Leukemie wordt vermoed op grond van een abnormaal bloedbeeld en bevestigd door het beenmerg te bemonsteren door middel van aspiratie of trephine.

Hoewel leukaaemie cutis kan worden vermoed op grond van de voorgeschiedenis van de patiënt en het uiterlijk van de huid, is een huidbiopsie nodig om de diagnose te bevestigen. Dit onthult een diffuse infiltratie van kwaadaardige leukocyten in de dermis.

• De cellen kunnen clusteren rond bloedvaten en zweetklieren.
• Ze kunnen zich als afzonderlijke cellen door de collageenbundels verspreiden.
• Immature of precursor myeloïde cellen in AML hebben vaak cytoplasmatische korrels.
• Immature lymfoïde cellen in ALL zijn groot en hebben geen korrels.
• Promyelocyten, metamyelocyten, banden en uitgerijpte neutrofielen zijn kenmerkend in CML.
• Dichte uniform uitziende kleine ronde lymfocyten worden gezien in CLL.
• Kidneyvormige cellen worden gezien in monocytaire leukemie.
• Bloemcellen worden gezien bij ATLL.
• Er kunnen aanzienlijke bloedingen zijn, vooral bij AML.

Verdergaande histochemie (immunokleuring en immunotypering) kan het specifieke celtype in kwestie aan het licht brengen. Het is soms zeer moeilijk de diagnose leukemie cutis te stellen.

• ALL en CLL kunnen worden verward met lymfomen.
• AML en CML kunnen worden verward met extramedullaire hematopoëse.
• Gelijkaardige kenmerken kunnen worden gezien bij vasculitis, geneesmiddelenerupties en infectieuze emboli.
• Als de cellen uniform zijn, kan het lymfocytaire of neutrofiele infiltraat eerder reactief dan maligne lijken.

Bloedonderzoeken kunnen omvatten:

• Volledig bloedbeeld
• Perifeer bloeduitstrijkje
• Cytogenetisch onderzoek
• Stollingsonderzoek
• Lever- en nierfunctietests
• Lactaatdehydrogenase
• Zuurspiegels
• Calcium, magnesium-, natrium-, kaliumspiegels
• Bloedkweek in geval van koorts.

Waarschijnlijk zal beeldvorming plaatsvinden om de mate van orgaanbetrokkenheid vast te stellen en deze kan bestaan uit röntgenfoto’s van de borst, abdominale echografie, CT-scan en MRI-scan.

Wat is de behandeling?

De behandeling is gericht op de onderliggende leukemie, dus de patiënt moet onder de hoede zijn van een ervaren klinisch hematoloog en/of medisch oncoloog. Systemische chemotherapie is de gebruikelijke keuze, afhankelijk van de algemene toestand van de patiënt.

Andere behandelingen omvatten elektronenbundeltherapie, plaatselijke bestraling en fototherapie.

Koorts wijst gewoonlijk op infectie en vereist onderzoek en behandeling met systemische antibiotica, antischimmel en antivirale behandeling.

De prognose is slecht.

Andere huidaandoeningen geassocieerd met leukemie

Patiënten met leukemie zijn vatbaar voor een verscheidenheid van huidaandoeningen.

• Neutrofiele dermatosen: ziekte van Sweet, pyoderma gangrenosum, neutrofiele eccriene hidradenitis
• Vasculitis: polyarteritis nodosa, erythema elevatum diutinum
• Panniculitis: erythema nodosum, lobulaire panniculitis
• Urticaria
• Non-specifieke dermatitis
• Eosinofiele dermatose van hematologische maligniteit
• Erythema multiforme
• Paraneoplastische pemphigus
• Infecties als gevolg van immuunsuppressie: cellulitis, spruw, herpes zoster, herpes simplex en opportunistische infecties met ongebruikelijke organismen zoals systemische mycosen
• Huidkanker, als gevolg van immuunsupressie door ziekte of behandeling daarvan
• Drug-erupties
• Graft versus host disease na beenmergtransplantatie