Social media over de hele wereld lichtten in het weekend op, discussiërend over de mogelijkheid dat een asteroïde (bekend als 2018 VP₁) op 2 november op de aarde zou kunnen neerstorten.

Het leek niet meer dan passend. Wat is een betere manier om een jaar af te sluiten dat catastrofale overstromingen, explosies, branden en stormen heeft gezien – en, natuurlijk, een wereldwijde pandemie?

Maar u kunt gerust zijn. De asteroïde vormt geen bedreiging voor het leven op aarde. Hij zal hoogstwaarschijnlijk onschadelijk langs onze planeet zeilen. In het ergste geval zal hij onschadelijk opbranden in onze atmosfeer en een vuurwerkshow veroorzaken voor enkele gelukkige aardbewoners.

Dus, wat is het verhaal?

Ons verhaal begint een paar jaar geleden, op 3 november 2018. Die nacht ontdekte de Zwicky Transient Facility van Palomar Observatory in Zuid-Californië een vage nieuwe “near-Earth asteroid” – een object waarvan de baan die van onze planeet kan benaderen, of kruisen.

Op het moment van zijn ontdekking was 2018 VP₁ ruwweg 450.000 kilometer van de aarde verwijderd – iets verder dan de gemiddelde afstand tussen de aarde en de maan (ongeveer 384.000 km).

De asteroïde was erg vaag, en moeilijk te zien tegen de achtergrondsterren. Astronomen konden hem slechts 13 dagen bekijken, voordat hij te ver van de Aarde verwijderd was om nog te zien.

Op basis van die korte reeks waarnemingen werd duidelijk dat de asteroïde een soort aards object is dat een “Apollo-asteroïde” wordt genoemd.

Apollo-asteroïden brengen het grootste deel van hun tijd buiten de baan van de aarde door, maar zwaaien op het binnenste deel van hun reis rond de zon naar binnen over de baan van onze planeet. 2018 VP₁ doet er twee jaar over om rond de zon te gaan, waarbij hij telkens net binnen de baan van de aarde zwaait wanneer hij “perihelium” bereikt (zijn dichtste nadering tot onze ster).

Omdat de baan van 2018 VP₁ bijna precies twee jaar duurt, zal hij in 2020 (twee jaar na de ontdekking) opnieuw dicht langs de aarde passeren.

Maar hoe dichtbij zal hij komen? Dat is de hamvraag.

Alles van een botsing tot een zeer verre misser…

Om het precieze pad van een object door het zonnestelsel te bepalen, en om te voorspellen waar het in de toekomst zal zijn (of waar het in het verleden was), moeten astronomen waarnemingen verzamelen.

We hebben minstens drie datapunten nodig om de baan van een object te schatten – maar dat geeft ons slechts een zeer ruwe schatting. Hoe meer waarnemingen we kunnen krijgen, en hoe langer de periode die ze beslaan, hoe beter we de baan kunnen vastleggen.

En daarom is de toekomst van 2018 VP₁ onzeker. Het werd 21 keer waargenomen in 13 dagen, waardoor zijn baan vrij nauwkeurig kan worden berekend. We weten dat het 2 jaar duurt (plus of min 0,001314 jaar) om rond de zon te gaan. Met andere woorden, onze onzekerheid in de omlooptijd van de asteroïde is ongeveer 12 uur naar beide kanten.

Dat is eigenlijk best goed, gezien hoe weinig waarnemingen zijn gedaan – maar het betekent dat we niet precies kunnen weten waar de asteroïde op 2 november van dit jaar zal zijn.

We kunnen echter wel het volume van de ruimte berekenen waarbinnen we er zeker van kunnen zijn dat de asteroïde op een bepaald tijdstip zal liggen. Stel je een enorme luchtbel in de ruimte voor, misschien 4 miljoen km in doorsnee op z’n grootst. We kunnen er zeer zeker van zijn dat de asteroïde ergens in de bel zal zijn – maar dat is het dan ook.

Wat betekent dat voor de Aarde? Nou, het blijkt dat de dichtste nadering tussen de twee dit jaar ergens tussen een directe treffer en een enorme misser zal zijn – met de asteroïde die niet dichter dan 3,7 miljoen km komt!

We kunnen ook berekenen hoe groot de kans is dat de asteroïde de aarde zal raken tijdens deze dichte nadering. De kans is 0,41%, of ruwweg 1 op 240. Met andere woorden, verreweg de meest waarschijnlijke uitkomst op 2 november is dat de asteroïde vlak langs ons heen vaart.

Maar wat als hij ons wel raakt?

Zoals de grote Terry Pratchett ooit schreef: “Een kans van een op een miljoen komt negen van de tien keer voor”. Maar heb je ooit iemand horen zeggen: “Het is een kans van 240 tegen 1, maar het zou kunnen werken?”

Moeten we ons dan zorgen maken?

Wel, het antwoord hier gaat terug naar hoe moeilijk het was om 2018 VP₁ überhaupt te spotten. Gezien de grootte van het hemellichaam, schatten astronomen dat het maar 2 meter in doorsnee is. Objecten van die grootte raken de Aarde de hele tijd.

Grote asteroïden richten meer schade aan, zoals we in februari 2013 op spectaculaire wijze werden herinnerd, toen een asteroïde van ongeveer 20 meter doorsnee ontplofte in de atmosfeer boven de Russische stad Chelyabinsk.

De luchtuitbarsting in Chelyabinsk was spectaculair, en de schokgolf beschadigde gebouwen en verwondde meer dan 1.500 mensen. Maar dat was een object tien keer de diameter van 2018 VP₁ – wat betekent dat het waarschijnlijk minstens 1.000 keer zwaarder was, en veel verder in de atmosfeer kon doordringen voordat het zijn vurige einde ontmoette.

2018 VP₁ is zo klein dat het geen bedreiging vormt. Het zou bijna zeker onschadelijk opbranden in onze atmosfeer voordat het de grond zou bereiken. Hoogstwaarschijnlijk zou het ontploffen in een “airburst”, tientallen kilometers boven de grond – waardoor slechts kleine fragmenten naar de oppervlakte zouden drijven.

Als 2018 VP₁ bijzonder robuust is (een brok van een metalen asteroïde, in plaats van een steenachtige of ijzige), zou het de grond kunnen bereiken – maar zelfs dan is het veel te klein om significante schade aan te richten.

Dat gezegd hebbende, de vuurbal als de asteroïde de dampkring van de Aarde binnenkomt, zou spectaculair zijn. Als we echt geluk hebben, kan het op camera worden vastgelegd door het Global Fireball netwerk (geleid door Curtin University).

Met beelden van de vuurbal van meerdere camera’s kunnen onderzoekers nagaan waar brokstukken kunnen vallen en die dan gaan zoeken. Een pas gevallen meteoriet is een ongerept fragment waaruit we veel kunnen leren over de geschiedenis van het zonnestelsel.

De bottom line

Het is geen wonder dat 2018 VP₁ in een jaar als dit enige opwinding en media buzz heeft gegenereerd.

Maar, hoogstwaarschijnlijk, zal 3 november om de hoek komen en er zal niets zijn gebeurd. 2018 VP₁ zal voorbij zijn gegaan, waarschijnlijk ongezien, terug naar de diepten van de ruimte.

Zelfs als de Aarde in het vizier is, hoewel, er is niets om je zorgen over te maken. In het ergste geval zal iemand, ergens op de aardbol, een spectaculaire vuurbal zien – en de mensen in de VS krijgen misschien gewoon wat spectaculair vuurwerk te zien vóór de verkiezingen.

Of om het op een andere manier te zeggen: “Het is het einde van de wereld zoals we die kennen, en ik voel me prima”.