Japanse reuzenhorzel valt een bijenkast aan. Foto met dank aan Stephen Wheeler.

In het begin van mei meldde de New York Times dat de Verenigde Staten naast de COVID-19 pandemie met nog een nieuwe bedreiging werden geconfronteerd: “moordhorzels” uit Azië. Het verhaal leidde snel tot een explosie van “moord wesp” verhalen en sociale media gesprekken over de hele wereld. Terwijl een virale idiote stunt op YouTube uit 2018 weer opdook en steeg in populariteit, stelden sommige verslaggevers lezers gerust dat “‘moordhorzels’ je waarschijnlijk niet persoonlijk zullen vermoorden,” terwijl anderen zich afvroegen wat een “moordhorzel” eigenlijk is?

Volgens het Times-rapport is de Aziatische reuzenhorzel (Vespa mandarinia) nu niet alleen aanwezig in de noordwestelijke hoek van de staat Washington, maar ook net over de grens tussen de VS enCanada in het noorden, in White Rock, een voorstad van Vancouver. In september 2019 werd ook op het nabijgelegen Vancouver Island een Aziatisch reuzenhorzelnest ontdekt en vernietigd.

Een dode Japanse reuzenhorzel, of O-suzumebachi (オオスズメバチ) in Japan. Foto door Nevin Thompson.

Het is een raadsel hoe de Aziatische reuzenhorzel in het westen van Noord-Amerika is terechtgekomen. De horzels zijn te vinden in Taiwan, China, Zuid-Korea en in Japan, waar het insect bekend staat als o-suzumebachi (オオスズメバチ), wat ruwweg vertaalt als “grote sperwesp”.

De horzels zijn ongeveer 5 cm lang, en verdedigen zich tegen roofdieren zoals beren door te bijten en gif te spuwen, en met een krachtige angel.

In Japan jagen de reuzenhorzels op honingbijen, wat betekent dat ze een aanzienlijke bedreiging vormen voor bijenstallen in de staat Washington, British Columbia en andere delen van Noord-Amerika.

Waarom worden ze ‘moordhorzels’ genoemd?

Het verhaal in de New York Times zorgde vrijwel onmiddellijk voor verwarring. Sommigen hadden bezwaar tegen de bewering dat de horzels “tot 50 mensen per jaar doden” in Japan (het cijfer is eigenlijk 12 doden per jaar, volgens het Japanse ministerie van Volksgezondheid, opgemerkt door een commentator op Twitter).

Entomologen in Canada, die de aanwezigheid van de horzel al minstens een jaar onderzoeken, bagatelliseerden ook de potentiële bedreiging voor mensen.

Hoewel, voor veel Japan-watchers, was het meest verwarrende deel van het Times-verhaal gewoon waar de naam “moordhorzels” vandaan kwam.

Martin Fackler, de voormalige chef van het Tokio-bureau van de New York Times, merkte op dat in Japan horzels suzumebachi worden genoemd – een “bij” (hachi) of horzel ter grootte van een mus (suzume).

Fackler en New Yorker-bijdrager Matt Alt leidden af dat de term “moordhorzel” in de New York Times opdook als het resultaat van een soort “omgekeerd telefoonspel”:

Hoe Japanse imkers reuzenhorzels afweren

“De Japanse reuzenhorzel waarschuwt je dat hij zal aanvallen door zijn kaken samen te knarsen,” zegt Stephen Wheeler, een imker in Japan, in een interview met Global Voices. “Losse Aziatische reuzenhorzels zijn echter geen probleem als je ze tegenkomt. Blijf staan, probeer er niet naar te slaan, en ga weg.”

Wheeler voert elk jaar een strijd om zijn bijen te beschermen tegen de reuzenhorzels. Sinds 1993 woont Wheeler op Awaji, een grotendeels landelijk eiland ten westen van Kobe en Osaka aan het oostelijke uiteinde van de Inland Zee. Wheeler houdt al zo’n acht jaar bijen op Awaji, en huurt momenteel landbouwgrond voor het kweken van bij-vriendelijke bomen voor herbebossing

“Een buurman gaf me twee oude bijenkasten die ik bij een koffieshop van vrienden plaatste, en ik had het geluk dat ik mijn eerste twee zwermen honingbijen kon vangen,” zegt Wheeler. “Ik houd de Japanse honingbij (Apis cerana japonica) en als er zwermen uit aardbeienboerderijen ontsnappen, houd ik ook de Europese honingbij (Apis mellifera).”

Wheeler documenteert het leven op Awaji, inclusief het houden van bijen, het produceren van honing, het afweren van wespen en in het algemeen het onderzoeken van het leven van insecten op zijn blog.

“Het beheren van een aanval van de Aziatische horzel met kleefkussens.” Afbeelding met dank aan Stephen Wheeler.

In de afgelopen winter verloor Wheeler helaas al zijn bijenvolken, zoals hij uitlegt in een videoblog.

“Het was een neerwaartse spiraal,” zegt Wheeler. “Gele horzels in de zomer, reuzenhorzels in de herfst, wat betekent dat de bijen de kast niet kunnen verlaten om te foerageren. De honing- en stuifmeelreserves slinken, de bijen kunnen de kast niet in topconditie houden en de stress slaat toe. De korf bezwijkt onder de wasmot of een mijtenprobleem, ze evacueren allemaal, wat in de herfst een doodvonnis op zich is�

Er blijven geen bijen over, zegt Wheeler, om de winter te overleven en in de lente verder te gaan met de kolonie.

Wheeler heeft een verscheidenheid aan tactieken in zijn strijd tegen de Aziatische reuzenhorzel op zijn YouTube-kanaal gedocumenteerd. Hier legt hij uit hoe de horzels feromonen vrijgeven om hulp op te roepen, en hoe je dit gedrag tegen hen kunt gebruiken: