Het is altijd schrijnend en tragisch als we een bericht horen over een haaienaanval. Maar hoe groot is eigenlijk de kans dat je in Australië door een haaienaanval om het leven komt? Hoe bezorgd bent u hierover als u gaat zwemmen? Hoe bezorgd zou u moeten zijn?

Dit zijn allemaal heel elementaire vragen en ze dienen als uitstekende mogelijkheden om te begrijpen hoe wij risico’s waarnemen en, belangrijker nog, hoe wij dit beter kunnen doen.

Dus laten we de eerste vraag beantwoorden: hoe groot is de kans op een dodelijke haaienaanval voor een Australiër? Om een ruwe schatting hiervan te krijgen, gemiddeld over de gehele bevolking, zou men het aantal mensen dat jaarlijks door een haaienaanval om het leven is gekomen (volgens recente gegevens gemiddeld drie à vier per jaar) delen door de bevolking van Australië (ongeveer 24 miljoen). Dit levert een risico op van ongeveer één op acht miljoen per jaar, wat gelukkig zeer laag is.

Maakt dit uw angst minder groot? Zo niet, dan is de reden waarschijnlijk dat het beeld van een haaienaanval zo angstaanjagend is. Elke ongewone en dramatische gebeurtenis heeft een enorme impact op onze psyche en dit vervormt onze waarneming.

Ook is het voor ons niet zo gemakkelijk om te interpreteren wat een risico uitgedrukt in een relatieve frequentie werkelijk betekent.

Risico’s in perspectief plaatsen

Dus hoe kunnen we deze kwestie van het beter begrijpen en in perspectief plaatsen van risico’s aanpakken? Een interessante en nuttige manier is het gebruik van de “micromort” – een kans van één op een miljoen op overlijden – als eenheid van risico om te helpen bij vergelijkingen tussen risicovolle gebeurtenissen. Een Stanford professor stelde dit instrument voor het eerst voor in de jaren 1970.

Als iets je blootstelt aan een micromort risico, betekent dit dat het je blootstelt aan een kans van één op een miljoen om te sterven. Het gebruik van micromortes om risico’s te begrijpen is zeker niet perfect, maar het kan heel goed werken om een aantal gangbare misvattingen over hoe risicovol bepaalde activiteiten zijn, uit de wereld te helpen.

Dus, laten we eerst proberen te begrijpen wat een kans van één op een miljoen is. Een bruikbare analogie is dat het dezelfde waarschijnlijkheid vertegenwoordigt als 20 keer een munt opgooien en dat hij telkens op kop valt. Je hoeft geen goed begrip van waarschijnlijkheid te hebben om te begrijpen hoe onwaarschijnlijk dit is en dus hoe klein deze eenheid van een micromort van waarschijnlijkheid is.

Voordat we dit concept in de praktijk gaan bekijken, is het goed om op te merken dat schattingen van hoe waarschijnlijk gebeurtenissen zijn, afhangen van welke gegevens zijn gebruikt om deze waarschijnlijkheden te berekenen. Gegevens uit verschillende landen kunnen verschillende schattingen opleveren. Over het algemeen is men het echter eens over de risico’s van de volgende activiteiten, omdat ze in de westerse landen meestal vergelijkbaar zijn.

Iedereen vindt parachutespringen gevaarlijk, en dat is het ook. Volgens wereldwijde deskundigen op dit gebied verhoogt parachutespringen uw risico om te sterven met ongeveer acht tot negen micromorts per sprong (wat betekent dat u ruwweg een kans van één op 100.000 hebt om te sterven).

Interessant is dat marathonlopen, een activiteit die waarschijnlijk als gezond wordt beschouwd, ook uw risico om te sterven met ongeveer zeven micromorts per run verhoogt. Dus als je een marathonloper bent die bang is om uit een vliegtuig te springen vanwege de risico’s, zou je kunnen stellen dat er niet echt een rationele basis voor deze angst is.

Scubaduiken is een andere activiteit die volgens iedereen aanzienlijke risico’s met zich meebrengt. Het verhoogt je risico om te sterven met ongeveer vijf tot tien micromort per duik.

En voor degenen onder u die de Mount Everest willen beklimmen, betekent dit een blootstelling van maar liefst 40.000 micromorts per beklimming.

Laten we ter vergelijking eens kijken naar de risico’s van de zeer relateerbare activiteit van reizen. Als je 400 km met de auto aflegt, loop je ongeveer één micromort risico. Je hoeft maar 10 km op een motor te rijden om hetzelfde risico te lopen om te sterven, wat in perspectief plaatst hoeveel riskanter motorrijden is.

Vliegtuigreizen (per commerciële jet), die sommige mensen angst inboezemen, zijn statistisch gezien zeer veilig. Je zou meer dan 10.000 km moeten afleggen om een micromort aan risico’s te lopen.

Als je daardoor te bang bent om het huis te verlaten, dan zijn er zelfs aan rondhangen in huis risico’s verbonden. Uitgaande van de gegevens van het Australische Bureau voor de Statistiek over “waaraan Australiërs sterven”, verhoogt het zitten op een stoel (omdat de kans groot is dat u eraf valt) uw kans op overlijden met ongeveer 1,3 micrometer. Uitglijden en vallen verhoogt uw risico op overlijden met 13 micrometer. Alleen al een bad nemen verhoogt uw kans op overlijden met 0,3 micrometer.

Alles brengt risico’s met zich mee

Dus als de kans om door een haai te worden gedood ongeveer één op acht miljoen is in de loop van het jaar, dan verhogen haaien ons sterfterisico met 0,125 micromort per jaar. Om dit in perspectief te plaatsen: de jaarlijkse toename van ons risico om door een haai te worden gedood, is even groot als het risico dat velen van ons bereid zijn te nemen in ons dagelijkse woon-werkverkeer. En het is bijna honderd keer minder dan het risico te verdrinken als je gaat zwemmen (ongeveer 12 micrometer).

Interessant is dat kangoeroes (ongeveer 0,1 micromorts) een risico op overlijden vormen dat vergelijkbaar is met dat van haaien, maar ons schattige nationale embleem roept bij ons niet dezelfde angst op.

De micromort-eenheid is dus ongelooflijk nuttig om de omvang van een risico in een soort context te plaatsen. Het is echter belangrijk te beseffen dat de micromort, die gebaseerd is op gegevens op populatieniveau, geen maatstaf is voor uw persoonlijk risico. Bijvoorbeeld, de risicoberekening voor dodelijke haaienaanvallen is gebaseerd op het gemiddelde risico over de gehele bevolking.

Dus in feite wordt het risico geschat op basis van de veronderstelling dat alle Australiërs een vergelijkbaar aantal keren per jaar in de diepe oceaan zwemmen. Maar als je in Alice Springs woont, zou je niet verwachten dat je hetzelfde risico loopt om door een haai te worden gedood als een surfer die aan de kust woont. Ook als u slechts tot uw knieën in water waadt en niet in diep water zwemt, zouden uw persoonlijke risico’s anders zijn.

Ondanks deze beperking is deze maatstaf een nuttige manier om onze inherente neiging tot irrationaliteit in de risicoperceptie te omzeilen. Het stelt ons in staat alledaagse risico’s in een context te plaatsen.

Elles in het leven heeft risico’s en de kunst van een goed leven is duidelijk te maken wanneer risico’s de moeite waard zijn. Elke dag dat we uit bed stappen (waardoor uw kans op overlijden met ongeveer 2,4 micrometer toeneemt!) maken we een afweging tussen de risico’s van wat we doen en ons plezier in het leven, ook al nemen we die risico’s niet altijd goed waar.