“In Jazz is improvisatie niet een kwestie van zomaar iets verzinnen. Jazz heeft, net als elke taal, zijn eigen grammatica en vocabulaire. Er is geen goed of fout, alleen sommige keuzes die beter zijn dan andere.” – Wynton Marsalis

“Handful of Keys,” het JAS Cafe optreden dat plaats vindt op 27-28 juli zal twee van de meest getalenteerde jonge pianisten in de jazzwereld van vandaag bevatten: Emmet Cohen en Christian Sands. Je kunt een avond verwachten met uitmuntende muziek en verbluffende improvisatie. Maar wat is Jazz improvisatie nu eigenlijk?

Gecomponeerde muziek en geïmproviseerde muziek lijken elkaars tegenpolen, maar in Jazz versmelten ze in een unieke mix. De truc van Jazz improvisatie is het spelen van muziek met zowel spontane creativiteit als opzettelijke overtuiging.

Een veel voorkomende misvatting over Jazz improvisatie is dat het uit de lucht gegrepen is. Deze opvatting kan bestaan omdat veel kleine Jazz groepen geen muziek lezen wanneer ze optreden. Jazzspelers kiezen frasen die van te voren lijken te zijn vastgelegd, zodat je intuïtief weet waar ze heen gaan, ook al wordt het gecreëerd op het moment dat je het hoort. De muzikanten creëren eigenlijk spontaan een zeer ingewikkelde vorm van thema en variatie; ze kennen allemaal de melodie en de rol van hun instrument. De gitaar, piano, bas en drums kunnen weliswaar allemaal soleren, maar leveren in feite het ritme en de harmonie waarop de solist geïmproviseerde variaties creëert. De structuur is flexibel, zodat de solist zich in verschillende richtingen kan wagen, afhankelijk van de inspiratie van het moment. Een Jazz muzikant creëert spontane kunst elke keer dat hij of zij muziek speelt. In feite heeft spontaniteit altijd de beste improvisatoren van Jazz muziek gekarakteriseerd.

Maar er is meer in Jazz dan alleen improvisatie. Componisten als Duke Ellington en Charles Mingus schreven af en toe Jazz composities die praktisch verstoken waren van improvisatie. De echte uitdaging komt wanneer een componist improvisatie in een stuk integreert, waarbij Jazz compositie en improvisatie in de daad van creativiteit samensmelten. Coleman Hawkins’ Body and Soul of Thelonious Monk’s Straight, No Chaser zijn geraffineerde composities die zijn opgebouwd uit de geïmproviseerde lijn.

Wanneer jazz musici improviseren spelen ze noten die ze “horen” (verbeelden) in hun hoofd; ze horen deze noten slechts een fractie van een seconde voordat ze spelen, net zoals wanneer je praat en je hoort de woorden in je hoofd slechts een fractie van een seconde voordat je ze uitspreekt. Het gebeurt zo snel en zo natuurlijk dat het gelijktijdig lijkt, maar in werkelijkheid komt de gedachte een microseconde voor de actie.

Eenvoudig gezegd, improvisatie betekent dat je het verzint terwijl je bezig bent!