De oedipale moeder is een overheersende moeder. Zij is de “verslindende moeder”, zoals sommigen haar noemen. Het oedipale moeder archetype of het Oedipus moeder complex verwijst naar een bepaald soort gedrag. Ook brengt dit soort gedrag de ontwikkeling van het oedipuscomplex in een kind teweeg.

De oedipale moeder zelf voelt zich niet seksueel aangetrokken tot haar zoon. Maar zij kan wel degene zijn die zijn gedrag heeft bevorderd.

Reden voor een vrouw om oedipusmoedercomplex te ontwikkelen

De oedipale moeder is een eenzame vrouw. Onderzoek heeft aangetoond dat vrouwen die symptomen van de oedipusmoeder vertonen, overheersend zijn. Zij dicteren het leven van hun kinderen en houden hen aan het lijntje.

Het is waarschijnlijker dat vrouwen die niets anders hebben dan hun kinderen, het archetype ontwikkelen. Zij hebben alleen hun kinderen en willen die niet verliezen. Daarom gedragen zij zich overheersend en controlerend. Zij hebben de hoop hen als kind te kunnen houden, zodat zij niet opgroeien en hen verlaten. Deze gedragingen leiden tot twee hoofdcomplexen bij hun kinderen:

1. Oedipuscomplex
2. Elektracomplex

Het Oedipuscomplex

Het Oedipuscomplex is een concept uit de psychoanalytische theorie. Er zijn twee soorten van dit complex:

Het positieve oedipuscomplex: Hiervan is sprake wanneer het kind zich seksueel aangetrokken voelt tot de ouder van het andere geslacht. Hij/zij ontwikkelt een haat jegens de ouder van hetzelfde geslacht.

Het negatieve oedipale complex: Dit is wanneer het kind zich seksueel aangetrokken voelt tot de ouder van hetzelfde geslacht. Hij/Zij haat de ouder van het andere geslacht.

Sigmund Freud introduceerde deze concepten in zijn boek ‘Interpretation of Dreams’.

Oedipus is gebaseerd op een Grieks mythologisch personage genaamd Oedipus. Deze vermoordde vooral zijn eigen vader, Laius, en trouwde met zijn moeder, Jocasta. Een toneelstuk gebaseerd op de mythe van Oedipus Rex werd geschreven door Sophocles in 429 v.Chr.

Moderne versies van dit toneelstuk werden uitgebracht in Parijs en Wenen in de 19e eeuw. Bovendien kreeg het stuk grote bekendheid in 1880 en 1890.

De Oostenrijkse neuroloog, Sigmund Freud woonde een van deze toneelstukken bij. Hij stelde een theorie voor in zijn ‘The Interpretation of Dreams’ (gepubliceerd in 1899). Hij stelt dat een oedipaal verlangen een natuurlijk maar, psychologisch fenomeen is dat van nature voorkomt bij de mens. Het is echter de oorzaak van veel schuld.

Zesfasige chronologie over Sigmund Freud’s theoretische evolutie van het Oedipus Complex

Dit is de zes-fasen chronologie over Sigmund Freud’s theoretische evolutie van het Oedipus complex:

• Fase 1. 1897-1909. Na de dood van zijn vader bekijkt Freud het toneelstuk ‘Oedipus Rex’ van Sophocles. Daarna, begint Freud de term “Oedipus” te gebruiken. Zoals Freud schreef in een brief in 1897 – “Ik merkte dat ik een constante liefde voor mijn moeder voelde, en jaloezie en haat voor mijn vader voelde. Ik beschouw dit nu als een normaal en natuurlijk kindergevoel.
• Stadium 2. 1909-1914. Freud stelt voor dat het oedipale verlangen het “kerncomplex” is van alle neurosen.
• Stadium 3. 1914-1918. Hij beschouwt incestueus gedrag tussen het kind en een van beide ouders.
• Stadium 4. 1919-1926. Complete Oedipus is complex. Hij beschouwt identiteit en biseksualiteit in zijn theorie over het Oedipus complex.
• Stadium 5. 1926-1931. Freud Past de oedipale theorie toe op religie en gewoonte.
• Stadium 6. 1931-1938. Hij doet onderzoek naar de “vrouwelijke Oedipus houding”. Het staat nu bekend als het ‘Electra-complex’ en ‘negatief Oedipus-complex’.

Het Electra-complex

Carl Jung stelde een theorie voor over het Electra-complex in zijn boek ‘Theorie van de Psychoanalyse’. Het ‘Electra-complex’ is de competitie van een meisje met haar moeder om de liefde van haar vader. Bovendien komt het Electra-complex voor in het derde- fallische stadium (leeftijden 3-6)-van de vijf psycho-seksuele ontwikkelingsstadia:

1. Oraal
2. Anaal
3. Phallisch
4. Latent
5. Genitaal

De obsessie van het kind met de ouder van hetzelfde geslacht is een zichtbaar voorbeeld van het Electra-complex en het Oedipus-complex. Het geeft hun richting aan van het ontwikkelen van seksuele rijpheid. Sigmund Freud stelde voor dat meisjes en jongens hun situaties verschillend oplossen. Vandaar dat mannen en vrouwen die zich nog in de Elektra- en Oedipusstadia van hun psychoseksuele ontwikkeling bevinden, “vader-gefixeerd” of “moeder-gefixeerd” zijn.

Het Elektracomplex is afgeleid van het Griekse mythologische personage Elektra. Zij beraamde samen met haar broer Orestes een wraakactie tegen Klytemnestra. Zij was hun moeder. Bovendien vielen ze hun stiefvader, Aegisthus, aan. Dit om de moord op hun vader, Agamemnon, te wreken. Bovendien bracht Freud de vrouwelijke delen van de seksuele ontwikkelingstheorie naar voren.

Hij beschreef de dynamiek van de competitie van een meisje met haar moeder om het seksuele bezit van de vader. Dit werd de vrouwelijke Oedipus houding genoemd (nu bekend als het Electra complex). Dit is het negatieve Oedipus complex. Toch was het zijn medewerker Carl Jung, die in 1913 de term Elektracomplex in het leven riep. Freud verwierp Jung’s term, en beschreef het als psychoanalytisch onnauwkeurig. Hij zei: “Dat wat we hebben gezegd over het Oedipus complex geldt alleen voor het mannelijke kind. Hij zei ook dat ze gelijk hadden in het verwerpen van de term ‘Electra complex’. Dit wil dus het verschil benadrukken tussen de houding van de twee geslachten”.

Het fallische stadium

In Freuds onderzoek is het fallische stadium het derde stadium van de seksuele ontwikkeling. Het wordt waargenomen tussen de leeftijd van drie tot zes jaar. Hier concentreert het seksuele verlangen van de zuigeling zich op zijn genitaliën. Dit is ook de erogene zone. De kinderen worden zich bewust van hun lichaam, het lichaam van andere kinderen en van hun ouders. Vervolgens geven ze uiting aan hun lichamelijke nieuwsgierigheid door zich uit te kleden en elkaars lichaam en genitaliën te onderzoeken. Tijdens de fallische fase leren ze de lichamelijke verschillen tussen een man en een vrouw. Ze leren ook de genderverschillen tussen de ervaringen van jongens en meisjes. Deze beïnvloeden de psychologische dynamiek van de relatie tussen het kind en de ouder. De Freudiaanse psychoseksuele ontwikkeling kent vijf stadia, het zijn:

1. Oraal stadium
2. Anaal stadium
3. Phallisch stadium
4. Latent stadium
5. Genitaal stadium

Het lichaam heeft bepaalde verdedigingsmechanismen in deze stadia:

1. Het eerste is repressie. Doordat de herinneringen worden geblokkeerd, worden emotionele uitbarstingen en onbewuste ideeën uit de geest gewist.
2. Het tweede mechanisme is identiteit. Hierbij neemt het kind de persoonlijkheidskenmerken van de ouder van hetzelfde geslacht op in zijn of haar eigen persoonlijkheid. Door zich zo aan te passen, vermindert de jongen zijn angst. De gelijkenis met zijn vader beschermt hem namelijk tegen de toorn van zijn vader als rivaal.

Final Words

De oedipale moeder is de aanstichter van het oedipale complex. Het Oedipus moeder archetype bevordert indirect de ontwikkeling van het Oedipus complex in een kind. Trouwens, dit soort situaties is gelukkig nog zeldzaam.