Note: De termen “luteïniserend hormoon” (LH) en “gonadatropine” (Gn) worden door verschillende autoriteiten op verschillende manieren gebruikt. Zo zijn ook LHRH en GnRH in de medische literatuur onderling verwisselbare termen. Voor zover The “New” Prostate Cancer InfoLink weet, wordt geen van beide termen als “absoluut juist” beschouwd. We hebben ervoor gekozen om op deze website de termen LH en LHRH te gebruiken omwille van de consistentie.

Inleiding

De eerste luteïniserend hormoon-releasing hormoon (LHRH) agonisten werden gesynthetiseerd in de jaren ’70 en leuprolide acetaat kwam beschikbaar voor de behandeling van prostaatkanker in de jaren ’80 van de vorige eeuw.

Heden ten dage zijn er verschillende LHRH-agonisten die gewoonlijk bij de behandeling van prostaatkanker worden gebruikt. Deze omvatten:

• Een depotinjectie van leuprolideacetaat die gedurende 3 maanden werkzaam is (Lupron® 3-maands Depot)
• Een depotinjectie van leuprolideacetaat die gedurende 4 maanden werkzaam is (Lupron 4-maand Depot)
• Een leuprolide-acetaat implantaat dat gedurende 12 maanden werkzaam is (Viadur®)
• Een gosereline-acetaat implantaat dat gedurende 1 maand werkzaam is (Zoladex® 1-maand Depot)
• Een gosereline acetaat implantaat dat gedurende 3 maanden werkzaam is (Zoladex 3-maand Depot)
• Een triptorelin pamoate injectie die gedurende 1 maand werkzaam is (Trelstar Depot)
• Een triptorelin pamoate injectie die gedurende 3 maanden werkzaam is (Trelstar LA)

Met uitzondering van de tijd gedurende welke elke formulering kan worden gebruikt, en de manier waarop ze worden toegediend, zijn de klinische verschillen tussen deze verschillende formuleringen relatief klein.

In bepaalde delen van de wereld zijn ook andere LHRH-agonisten verkrijgbaar, maar de bovengenoemde producten domineren de wereldmarkt voor LHRH-agonisten die worden gebruikt bij de behandeling van prostaatkanker.

LHRH-agonisten worden op de volgende manieren gebruikt bij de behandeling van uitgezaaide prostaatkanker:

• Zelfstandig voor de langdurige, voortdurende onderdrukking van het mannelijk hormoon testosteron
• In combinatie met andere geneesmiddelen (zoals niet-steroïdale anti-androgenen) voor de voortdurende onderdrukking van testosteron en andere mannelijke hormonen
• Zelfstandig, in “bursts” van enkele maanden per keer, voor “intermitterende” onderdrukking van tetosteron (zogenaamde “intermitterende hormoontherapie of IHT)
• In combinatie met andere geneesmiddelen (zoals niet-steroïdale anti-androgenen), in “oprispingen” van enkele maanden achter elkaar, voor “intermitterende” onderdrukking van tetosteron

Wat zijn LHRH-agonisten, en hoe werken ze?

LHRH-agonisten zijn synthetische analogen van het normale menselijke hormoon luteïniserend hormoon-releasing hormoon, dat in de menselijke hypothalamus wordt geproduceerd en de productie stimuleert van een tweede hormoon dat luteïniserend hormoon (LH) wordt genoemd. Het is luteïniserend hormoon dat onder normale omstandigheden de produktie van testosteron bij mannen stimuleert.

Alle LHRH-agonisten zijn kleine synthetische proteïnen en zijn structureel vergelijkbaar met normaal menselijk LHRH. Ze zijn echter veel krachtiger dan de normale vorm. Wanneer een man met prostaatkanker voor het eerst een LHRH-agonist krijgt toegediend, heeft dat verschillende effecten:

• Ten eerste stimuleert het de productie van LH, dat de productie van testosteron stimuleert. Dit betekent dat gedurende een aantal weken het testosterongehalte van de patiënt meestal zal stijgen in plaats van dalen. Deze stijging van de testosteronspiegel van de patiënt kan kortstondig een verhoogde groei van prostaat- en prostaatkankercellen stimuleren (met de bijbehorende symptomen, zoals verhoogde pijn in de botten, als de patiënt al metastasen naar de botten heeft). Dit is bekend geworden als de “opvlammingsreactie”. Deze respons is bij de meeste patiënten van korte duur en duurt misschien 7-10 dagen.
• Ten tweede, omdat de patiënt nu verhoogde niveaus van een LHRH-agonist heeft, stopt het lichaam met het produceren van nieuw normaal LHRH. Als gevolg daarvan is er geen verdere productie van LH of testosteron. Nu er geen nieuw testosteron meer wordt geproduceerd, daalt het testosteronniveau in het lichaam snel tot ongeveer 5 of 10 procent van het normale niveau. Dit zeer lage testosteronniveau wordt vaak “castraatniveau” genoemd omdat het overeenkomt met het testosteronniveau van een man die operatief is gecastreerd door een orchiectomie.
• Ten derde, omdat het testosteronniveau is gedaald tot het castraatniveau, wordt de groei van prostaatcellen en prostaatkankercellen vertraagd tot zeer lage niveaus omdat er zeer weinig testosteron is om de groei te stimuleren.

Dus kan de injectie van LHRH-agonisten worden gebruikt om de groei en de verspreiding van prostaatkanker te beheersen door bepaalde normale hormonale functies bij de man grotendeels uit te schakelen.

Deze methode om prostaatkanker te beheersen brengt kosten met zich mee.

De klinische doeltreffendheid van LHRH-agonisten bij prostaatkanker

LHRH-agonisten werken niet bij elke patiënt met prostaatkanker in een vergevorderd stadium. Sommige patiënten reageren gewoon niet voldoende op behandeling met LHRH-agonisten omdat hun ziekte al te ver gevorderd is. Anderen behoren tot de ongelukkige minderheid van patiënten die een behandeling met LHRH-agonisten niet kunnen verdragen omdat zij ernstige bijwerkingen van deze geneesmiddelen ondervinden.

Dit gezegd hebbende, zal de overgrote meerderheid van prostaatkankerpatiënten relatief goed reageren op een behandeling met LHRH-agonisten, en in het algemeen gedurende aanzienlijke perioden.

Om verschillende redenen die elders op deze website zijn besproken, beginnen veel mannen tegenwoordig met LHRH agonist therapie lang voordat zij enig specifiek bewijs van metatastatische prostaatkanker hebben, en het is niet ongewoon om mannen tegen te komen die 10 jaar of langer continu of met tussenpozen hormoontherapie hebben gekregen. Het is ook waar dat sommige mannen na een bepaalde periode volledig met hormoontherapie kunnen stoppen, met een laag en stabiel PSA. Wij weten niet waarom dit voor sommige mannen wel mogelijk lijkt te zijn en voor andere niet.

In de meeste gevallen zullen mannen met prostaatkanker (geleidelijk) een toenemend aantal prostaatkankercellen gaan ontwikkelen die niet reageren op hormoontherapie, en er zal een moment komen waarop hun PSA weer begint te stijgen, ongeacht LHRH en andere vormen van hormoontherapie. Deze mannen hebben een vorm van de ziekte die bekend staat als “hormoon refractaire” prostaatkanker, wat een terminaal stadium van de ziekte is.

Zoals hierboven aangegeven, kan het voor veel mannen een decennium of langer duren vanaf het moment dat met hormoontherapie wordt begonnen totdat een patiënt hormoon refractair wordt. Bij sommige mannen kan de overgang van het begin van de hormoontherapie naar de status van hormoonrefractair echter veel sneller gaan, en wel binnen 1-2 jaar na het begin van de hormoontherapie. We begrijpen op dit moment niet waarom sommige mannen zo snel vooruitgaan, terwijl anderen veel langzamer vooruitgaan.

De bijwerkingen van LHRH-agonisttherapie

We hebben al een van de onmiddellijke bijwerkingen van LHRH-agonisttherapie gezien, namelijk de hierboven genoemde initiële “opflakkeringsreactie”.

De klinische gevolgen op lange termijn van deze “opflakkeringen” worden nog niet volledig begrepen: ze kunnen klinisch significant zijn of niet. Het is echter duidelijk dat bij een patiënt die reeds symptomen van botpijn heeft ten gevolge van metastasen naar het skelet, het belangrijk is deze flare zo veel mogelijk onder controle te houden om bijkomende pijn te voorkomen. Een dergelijke beheersing van de opvlammingsreactie kan worden bereikt door gelijktijdig kortdurend gebruik van niet-steroïdale anti-androgenen, die de ergste gevolgen van een kortstondige verhoging van het testosterongehalte kunnen voorkomen. (Merk op dat het gebruikelijk is dat de anti-androgeentherapie kort voor de LHRH agonist therapie wordt gestart om de kans te maximaliseren dat een flare reactie onder controle zal worden gehouden.)

De belangrijkste lange termijn bijwerkingen van LHRH agonisten bij de behandeling van prostaatkanker zijn als volgt:

• Impotentie wordt waargenomen bij bijna elke patiënt terwijl hij wordt behandeld met een LHRH agonist. De impotentie ontstaat doordat de normale testosteronspiegels zijn verlaagd tot castraatniveaus.
• Opvliegers, vergelijkbaar met die welke bij vrouwen tijdens de menopauze optreden, komen vaak voor en kunnen vaak meer uitgesproken zijn dan die welke worden waargenomen bij patiënten die door middel van chirurgische orchiectomie worden behandeld. Er worden nog steeds verschillende methoden onderzocht om de patiënten methoden aan te reiken om deze opvliegers te verlichten.
• Gynaecomastie of tepelgevoeligheid waarbij de borsten van de man licht opzwellen of ten minste gevoelig zijn.
• Een aanzienlijk aantal mannen lijkt ook te lijden aan depressie of depressie-achtige symptomen als gevolg van de behandeling met LHRH-agonisten.

Minder vaak voorkomende maar regelmatig waargenomen bijwerkingen van LHRH-agonist therapie kunnen ook zijn zweten, hoofdpijn, misselijkheid en braken, gewichtstoename, en veranderingen in de textuur van het haar en de huid.

Voor volledige informatie over de mogelijke bijwerkingen van elk geneesmiddel, zie de volledige prescibing informatie voor dat specifieke product.

Inhoud op deze pagina laatst herzien en bijgewerkt 29 mei 2008.