Feature Articles – The Hieros Gamos
Weinig dingen worden minder begrepen dan de hieros gamos – het “heilige huwelijk”. Wordt het beschouwd als de “Heilige Graal” van de sexuele rituelen, ligt het binnen het bereik van begrip en verklaring?
door Philip Coppens

Een van de meest intrigerende, onduidelijke en controversiële onderwerpen uit de geschiedenis en de magie is de “hieros gamos”, “het heilige huwelijk”. Het is niet verwonderlijk dat het door de geschiedenis heen velen heeft aangetrokken – en vaak ook degenen die er beter ver van konden blijven. Door zijn faam werd het thema gebruikt door Dan Brown in “De Da Vinci Code”, waarin hij het beschreef als hoe “de mens een climactisch moment kon bereiken waarop zijn geest volledig leeg werd en hij God kon zien”. Brown is niet de enige die de ervaring in verband heeft gebracht met tantrisme en het uitblijven van een orgasme. Hij is natuurlijk ook de man die de vulva van Maria Magdalena als de Heilige Graal beschouwde. De zoektocht om de hieros gamos in de eerste plaats te definiëren is er een van het beantwoorden van de vraag wie en wanneer het werd uitgevoerd. Sommigen – waaronder Dan Brown – brengen het in verband met tempelprostitutie, terwijl anderen het zien als de koning van het land die trouwt met “het land” – in de vorm van een hogepriesteres – om het te verjongen. Voor de Grieken was het abstracter. Zij beschouwden het als een huwelijk tussen de goden en dus kennelijk buiten het bereik van de gewone mens. Pas in de joodse en middeleeuwse traditie werd de hieros gamos verbonden met magie en ritueel en het is dan ook hier dat we de huidige obsessie ermee terugvinden. Zo schreef Cesare della Riviera in 1605: “In Europa lopen de sporen van deze oude rituelen via de gnostische scholen, de alchemistische en kabbalistische stromingen van de Middeleeuwen en de Renaissance – waar talrijke alchemistische teksten op twee niveaus kunnen worden gelezen.” Wat is de hieros gamos? In de kern is het heilige huwelijk meer een sacrament dan een ritueel. Het is een huwelijk tussen man en vrouw, maar het heeft een heilig karakter: het is een door de goden gezegend huwelijk, met actieve deelname van die goden, aanwezig bij de liefdesdaad tussen de twee mensen. De nadruk leggen op de koning die geslachtsgemeenschap heeft met de hogepriesteres is dus grotendeels een verkeerde benaming, want de koning was evenzeer een hogepriester, en de koningin… een hogepriesteres.

In de 20e eeuw bestudeerde Carl Gustav Jung de hieros gamos aan de hand van het Rosarium Philosophorum, een serie van twintig houtsneden, gedrukt in Frankfurt in 1550. De afbeeldingen hebben een duidelijk sexueel en koninklijk karakter: een koning en koningin worden afgebeeld met de zon en de maan, die een bed delen, sexuele handelingen verrichten, waardoor zij één worden, en getransformeerd worden. En het is met deze houtsneden dat we tot de kern van de hieros gamos komen: het voornaamste doel van het heilige huwelijk is inderdaad dat twee gelijken, tweelingzielen, een man en een vrouw, zich herenigen door de hieros gamos. Kortom: de hieros gamos, of het heilige huwelijk, was niet een huwelijk van zomaar mensen, maar van tweelingzielen. Het concept van tweelingzielen – in de volksmond beter bekend als zielsverwanten – is zo oud als de beschaving zelf. Isis en Osiris waren zowel zus en broer als man en vrouw: tweelingen. De oude Egyptenaren zagen dit niet als een incestueuze relatie, maar gebruikten deze beeldspraak om een complex metafysisch kader uit te beelden.

Zij geloofden – zoals zoveel andere godsdiensten – dat elk menselijk wezen een ziel bezat. Die ziel was de helft van een eenheid, die bestond uit een mannelijke en een vrouwelijke helft. Dit betekende dat er voor ieder levend mens een perfecte tweelingziel was. De zoektocht in dit leven was om die tweelingziel te vinden, en ermee herenigd te worden. Dit was de ware der liefdes; de grootste zoektocht. Zo niet het Grote Werk van Alchemie. De alchemist Nicolas Flamel verklaarde dat hij alleen in staat was om het Grote Werk te volbrengen in de aanwezigheid van zijn vrouw Perenelle, maar het werd evenzeer aanvaard dat de meerderheid van de huwelijken hier op aarde, niet tussen tweelingzielen was. Zodra de tweelingzielen zichzelf gevonden hadden, afgezien van het begrijpen van de ware diepten van liefde en verwantschap die zij deelden gedurende hun vele levens samen, zou de hieros gamos op een bepaald moment voltooid worden. Wat was dat? Het werd gezien als God die persoonlijk een seksuele activiteit “bijwoont”, waarbij de menselijke wezens – mannelijk en vrouwelijk – elk “toegediend” worden door de goddelijke essentie van het mannelijke en vrouwelijke bestanddeel van God.

Het bekendste historische voorbeeld van zo’n heilig huwelijk is dat tussen koning Salomo en koningin Scheba. Het verhaal verhaalt hoe de koningin van Scheba uit haar vaderland reisde om Salomo te ontmoeten, om met hem de hieros gamos te voltrekken.

Dit verhaal wordt besproken door Kathleen McGowan in haar op feiten gebaseerde roman “Book of Love”. Zij vertelt dat oude tradities bepalen dat God zowel een mannelijk als een vrouwelijk aspect had: El en Asherah. De traditie vertelt dat zij “hun grote en goddelijke liefde in een fysieke vorm wilden ervaren en deze gezegendheid wilden delen met de kinderen die zij zouden scheppen. Elke ziel die werd gevormd was perfect op elkaar afgestemd, kreeg een tweelingziel gemaakt van dezelfde essentie. Zo ontstond de hieros-gamos, het heilige huwelijk van vertrouwen en bewustzijn dat de geliefden verenigt tot één vlees.” Echo’s van het heilige huwelijk zijn te vinden in het Hooglied, dat rechtstreeks in verband wordt gebracht met Salomo en waarin de liefde wordt beschreven. De titel benadrukt dat het het heiligste van alle liederen was, wat het belang ervan onderstreept. Margaret Starbird heeft erop gewezen dat er sterke parallellen zijn tussen het Hooglied en gedichten tot de Egyptische godin Isis. Natuurlijk waren zowel Salomo en Scheba als Isis en Osiris tweelingzielen, en dus in staat om de hieros gamos te ervaren.

Het Hooglied werd zeer belangrijk voor de Kabbalisten, met name naar aanleiding van het Boek van de Zohar, die het Hooglied zag als een uitstekend voorbeeld van de hieros gamos. In de Zoharische Kabbala wordt God voorgesteld door een systeem van tien sferen, die elk een ander aspect van God symboliseren, die zowel als mannelijk als vrouwelijk wordt gezien. De Shekina werd geïdentificeerd met Malchoet, die werd geïdentificeerd met de vrouw in het Hooglied. Haar geliefde werd geïdentificeerd met Yesod, dat Gods fundament en de fallus of mannelijke essentie voorstelt.

Binnen de Joodse religie zijn Malchut en Yesod El, de vaderlijke scheppergod, en zijn gemalin, Asherah. Hij werd geïdentificeerd met de stier en zij met de moedergodin. Vrouwen die de hieros gamos hebben ervaren, merken inderdaad op dat zij deze moedergodinnenenergie hebben ervaren, waarbij sommigen zelfs mentaal sommige van haar heiligdommen bezochten tijdens de ervaring. De beeldspraak laat ook zien hoe lang onze voorouders al bekend zijn met dit heilige huwelijk: de band tussen de stier en de aardgodin is zichtbaar op de muren van Catal Huyuk, gebouwd in het 8e millennium voor Christus. De hieros gamos kan dus beter worden aangeduid als de hereniging van tweelingzielen, geïncarneerd in het lichaam, door middel van seksuele activiteit, waarbij het mannelijke en vrouwelijke aspect van God actief betrokken zijn: “Wat God heeft samengebracht, laat geen mens scheiden.”

Zij die een dergelijke vereniging hebben ervaren, vinden het grotendeels onmogelijk te beschrijven – “voorbij woorden”. Zij zijn echter wel in staat de ervaring in een aantal componenten te ontleden. De man wordt één met El, terwijl de vrouw versmelt met Asherah, de “Koningin van de Hemel”. Tijdens deze vereniging is het heel goed mogelijk dat Asherah of El bij de ene partner meer op de voorgrond treedt dan bij de andere. Tijdens deze ontmoetingen overtreft de seksuele activiteit – en verschilt van – een normaal orgasme; het is gewoonlijk intenser, langduriger en meervoudiger, waarbij het orgasme zelf meer energetisch is, dan lichamelijk. De aanwezigheid van deze goddelijke energie moet echter niet gezien worden als een vorm van bezetenheid; normaal gesproken is de menselijke seksuele energie evenzeer aanwezig, en de seksuele ervaring is een evenwicht en een wisselwerking tussen beide energieën. Om het cru te zeggen: de hieros gamos is een viertal: twee menselijke wezens, en El en Asherah die met en door hen werken. Waar laat dit de reputatie van de hieros gamos als een vorm van tempelprostitutie? Asjera is in verband gebracht met de Mesopotamische Isjtar, bij wier cultus heilige prostituees betrokken waren. Maar moeten we in deze vrouwen misschien initiatrices zien: vrouwen die bepaalde methodes voorbereidden en onderwezen over hoe heilige seksualiteit tussen partners ervaren moest worden, zodat hun verbintenis tot een heilig huwelijk kon leiden?

Interessant is dat ’s werelds oudste gedicht, “Het Epos van Gilgamesj”, verhaalt hoe Gilgamesj, wanneer hij de wilde man Enkidu ontdekt, hem naar Shamhat stuurt, een priesteres van Ishtar. Zij kreeg de opdracht Enkidu te leren hoe te leven als een cultureel mens, wat suggereert dat onze voorouders cultuur specifiek identificeerden met hoe op de juiste manier de liefde te bedrijven – de hieros gamos manier. Deze voorbeelden, en het voorbeeld van Salomo en Sheba, maken duidelijk dat de zoektocht van de hieros gamos niet openstaat voor iedereen: het is alleen het bailiwick van tweelingzielen. Daarom merkte Flamel op dat het alleen mogelijk was om het uit te voeren met Perenelle, duidelijk niet alleen zijn vrouw, maar ook zijn tweelingziel. Het is ook niet zozeer een ritueel, maar een totale vereniging van lichaam, geest en ziel: de twee delen van één ziel worden verenigd in het lichaam, en volbrengen zo in het lichaam wat ze waren aan het begin van de tijd: een eenheid. Het Grote Werk. En deze vereniging werd “gezegend” door het sacrament van de hieros gamos, waarin God zelf, aanwezig bij de scheiding van deze zielen aan het begin van de tijd, de twee geliefden herenigde en zegende.

Dus ook al heeft tantrische yoga als zodanig er niets mee te maken, het tantrisme kent deze staat van volmaakte eenheid wel en heeft het Samadhi genoemd. Het is de staat waarin de respectieve individualiteiten van elk van de deelnemers volledig zijn opgelost in de eenheid van kosmisch bewustzijn – de twee eenheden zijn herenigd. Voor tantristen zijn de godheden niet El en Asherah, maar Shakti en Shiva. Omdat het “beperkt” is tot tweelingzielen, heeft de hieros gamos misschien niet de seksuele en rituele aantrekkingskracht die velen eraan zouden willen geven. Maar het is niettemin het allerbelangrijkste sacrament, omdat het de voltooiing was van de zoektocht van de ziel in het leven: zijn tweelingziel te vinden en te herenigen, en binnen deze liefde hun leven, gecombineerd, voort te zetten.

Mensen die de hieros gamos hebben meegemaakt zijn het erover eens dat dit een unieke ervaring is. Eén persoon verklaarde dat tijdens de hieros gamos, beide partners een totaal orgasme ervoeren, hoewel dit zonder enige fysieke activiteit was – door een fysieke verbinding ervoer de andere partner perfect de seksuele stimulatie die de andere persoon in de geest uitzond – kortom, de partners waren beiden niet alleen de geest van de ander aan het lezen, maar interageerden binnen die geest – als één eenheid van kosmisch bewustzijn. Een andere persoon beschreef het als “volslagen gelukzaligheid” of hoe “de hemel” moet hebben gevoeld. Het gevoel van “hemel op aarde” kan inderdaad zijn waar de hieros gamos over ging: de tweelingzielen in de hemel, hun goddelijke eenheid ervarend op aarde. Zo boven, zo beneden?