Abstract
Monoterpenen worden aangetroffen in de etherische oliën van vele planten, waaronder fruit, groenten en kruiden. Zij voorkomen het carcinogeneseproces in zowel de initiatie- als de promotie-/progressiefase. Bovendien zijn monoterpenen werkzaam bij de behandeling van beginnende en gevorderde vormen van kanker. Van monoterpenen zoals limoneen en perillylalcohol is aangetoond dat zij borst-, lever-, long- en ‘andere’ vormen van kanker voorkomen. Deze verbindingen zijn ook gebruikt voor de behandeling van verschillende vormen van kanker bij knaagdieren, waaronder borst- en pancreascarcinomen. Bovendien suggereren in vitro gegevens dat zij effectief kunnen zijn bij de behandeling van neuroblastomen en leukemieën. Zowel limoneen als perillylalcohol worden momenteel geëvalueerd in klinische proeven van fase I bij kankerpatiënten in een gevorderd stadium. De monoterpenen hebben verschillende cellulaire en moleculaire activiteiten die mogelijk ten grondslag liggen aan hun positieve therapeutische index. De monoterpenen remmen de isoprenylering van kleine G-proteïnen. Dergelijke remmingen kunnen de signaaltransductie veranderen en resulteren in veranderde genexpressie. De resultaten van een nieuw genexpressiescreen – subtractive display – hebben verschillende up- of downgereguleerde genen in regresserende mammacarcinomen geïdentificeerd of bevestigd. Bijvoorbeeld, deze regresserende tumoren overexpresseren de mannose 6-fosfaat/IGF II receptor. Het product van dit gen breekt zowel het mammaire tumormitogen IGF II af als activeert de cytostatische factor TGF-beta. Deze en andere veranderingen in de genexpressie van mammacarcinomen leiden tot een G1-celcyclusblok, gevolgd door apoptose, redifferentiatie en tenslotte volledige tumorregressie, waarbij het tumorparenchym wordt vervangen door stromale elementen. Het is waarschijnlijk dat monoterpenen borstkankers tijdens hun progressiefase voorkomen door mechanismen die vergelijkbaar zijn met die welke tijdens de therapie optreden. Het voorkomen van borstkanker door polycyclische koolwaterstoffen zoals 7,12-dimethylbenzantraceen daarentegen gebeurt door de inductie van detoxificerende fase II leverenzymen.