“OK Boomer.”

Toen de 25-jarige Chlöe Swarbrick zich afgelopen najaar tijdens een Nieuw-Zeelandse parlementaire zitting over klimaatverandering met deze twee woorden afzette tegen interrupties over haar leeftijd, haalde de zin de voorpagina’s van het nieuws. Ze bracht de meme in het publieke debat die het afgelopen jaar over het internet was gesijpeld, een minachtende cyberoogrol van Generatie Z (geboren 1997-) tegenover Babyboomers (geboren 1946-1965). Het polariserende effect van de meme is niets nieuws; botsingen tussen generaties zijn er altijd geweest, en zullen er altijd zijn. Maar “OK Boomer” benadrukt de vitaliteit van memes als cultureel ruilmiddel. Wat kunnen memes ons vertellen over Gen Z, de meest sociaal bewuste en digitaal verbonden generatie?

Hoewel internetmemes voor het eerst werden gecreëerd door millennials (geboren 1981-1996), is het woord meme afkomstig van evolutiebioloog Richard Dawkins in 1976, een combinatie van het Griekse woord mimeme – vertaald als “geïmiteerd ding”- en gen. Volgens de definitie van Dawkins zijn memes culturele ideeën die zich in de samenleving verspreiden en herhalen. Voeg daar het internet en een evoluerend gevoel voor humor aan toe, en je hebt de internetmeme: een communicatiemiddel, een teken van de komische tijdgeest, en een middel om de inherente angsten van jongeren te kanaliseren.

In een peiling van 2018 door het Pew Research Center meldde 70 procent van de Amerikaanse tieners depressie en angst als een “groot probleem”. En het is gemakkelijk te zien waarom. Gen Z, aantoonbaar meer dan enige andere generatie, wordt geconfronteerd met een onzekere toekomst: klimaatverandering, loonstagnatie, politieke polarisatie en massale schietpartijen schrapen slechts de oppervlakte. Hoewel ongelijke machtsverhoudingen misschien een grotere rol spelen dan leeftijd, zijn boomers voor Gen Z alles gaan vertegenwoordigen wat er mis is met het systeem. En internetmemes, met hun kenmerkende excentriciteit – bijvoorbeeld de tekst “I may look fly, but I want to die” over het beeld van een persoon die een duim omhoog steekt – zijn de nieuwe generaties’ methode geworden om ermee om te gaan. Voor niet-ingewijden is meme-humor nihilistisch en bizar, maar het gevoel van zelfbewustzijn dat door memes wordt vertaald vertoont opvallende overeenkomsten met het begrip absurdisme van filosoof Albert Camus.

In 1942 publiceerde Camus het essay De mythe van Sisyphus, waarin hij de Griekse mythe onderzocht van een man die tot in de eeuwigheid is voorbestemd om een rotsblok een heuvel op te rollen, alleen maar om er telkens weer mee naar beneden te vallen. Het verhaal omvatte het zinloze bestaan van de mensheid en de existentiële kwelling die het veroorzaakte; Sisyphus – door Camus vergeleken met de maatschappij als geheel – doorloopt dezelfde voortdurende cyclus zonder waarneembaar doel. De daad van het leven zelf is absurd, vond Camus, als het leven geen enkele zin zou hebben. Maar, zo betoogde hij, als Sisyphus deze absurditeit zou omarmen, in plaats van zich te wentelen in existentiële angst of toe te geven aan illusoire afleidingen, zou hij tevreden kunnen zijn, misschien zelfs gelukkig. Dit is hetzelfde sentiment dat Gen Z heeft overgenomen: het omarmen van de absurditeit van de tijd door er memes over te maken.

Memes van vandaag druipen van internet-gemerkte zwarte komedie. Ze worden opgesmukt met een volkstaal die eigen is aan op internet gekweekte jongeren, waardoor ze fascinerend en frustrerend zijn voor oudere generaties. Wanneer Gen Z-memes “oof” of “yikes” zeggen over de onomkeerbaarheid van de milieuschade aan de aarde, of de drang uitdrukken om “yeet into the void” (de leegte in) te vluchten om te ontsnappen aan de harde realiteit van onze tijd, kunnen de blasé reacties hilarisch zijn. Maar ze bevatten ook een botte en krachtige soort eerlijkheid.

Misschien ligt de ontroering van meme-humor erin dat Gen Z geen andere keuze heeft dan de absurditeit van de toekomst te omarmen. Of om te gaan met de milieugevolgen van de generaties voor hen. Maar ze dragen deze last niet met existentiële angst. Ze gebruiken het gereedschap dat ze het beste kennen – technologie – om het gewicht te verlichten met een beetje lichtzinnigheid. Memes zijn een voortzetting van een beweging die zowel door humor als door het trotseren van vroegere denkwijzen wordt bepaald. Want als je niet kunt lachen in het gezicht van je existentiële angst, wat kun je dan anders doen?

________
Nooit een verhaal missen. Meld je hier aan voor de wekelijkse nieuwsbrief van NUVO.