Ndebele, ook Transvaal Ndebele genoemd, een van de verschillende Bantoe sprekende Afrikaanse volkeren die hoofdzakelijk leven in de Limpopo en Mpumalanga provincies in Zuid Afrika. De Ndebele zijn oude uitlopers van de belangrijkste Nguni-sprekende volkeren en begonnen in de 17e eeuw naar de Transvaal-regio te migreren.
Humanendorpie
De belangrijkste groep Transvaal Ndebele stamt af van Musi, of Msi, die met zijn volgelingen afstam van een kleine groep Nguni die langs de zuidoostkust van Afrika migreerden en zich uiteindelijk vestigden in Transvaal op de plaats van het moderne Pretoria. De afstammelingen van Musi’s volk kregen in de 18e en 19e eeuw gezelschap van Nguni die vluchtten voor de oorlogen van Dingiswayo en Shaka in Natal. De Transvaal Ndebele overleefden de invallen van de Zoeloes door zich in de bush te verbergen. Als gevolg daarvan waren zij echter geografisch in afzonderlijke groepen verdeeld.
Zoals de meeste Nguni-volkeren woonden alle Transvaal Ndebele groepen in gehuchten en waren zij afhankelijk van veeteelt en het verbouwen van maïs, gierst, bonen, zoete aardappelen en diverse andere gewassen. Polygynie was toegestaan en afstamming, erfopvolging en erfenis volgden de mannelijke lijn.
De Ndebele vrouwen zetten hun traditie voort van het maken van allerlei soorten verfijnd kralenwerk en van het beschilderen van de muren van hun huizen (zowel binnen als buiten) met sterke, felgekleurde geometrische ontwerpen. Hoewel de moderne Ndebele veel van hun unieke gebruiken hebben behouden, heeft de verstedelijking hun traditionele cultuurpatronen aangetast. Veel Ndebele-mannen werken nu in de stad of in de mijnen, en vele anderen zijn gedwongen hun familie voor langere tijd te verlaten op zoek naar werk.
In 1979 werden veel Transvaal Ndebele hergevestigd in KwaNdebele, een Bantustan (thuisland) dat in 1994 deel ging uitmaken van de provincie Oost-Transvaal (nu Mpumalanga). Andere Transvaal Ndebele werden opgenomen in de Bantustan van Lebowa (nu in de provincie Limpopo).