In maart stelde ik een lijst samen van mijn top tien hominide fantasie vondsten. Punt zes: meer fossielen van Homo habilis en Homo rudolfensis. Deze twee soorten zijn de oudste leden van het geslacht Homo. H. habilis leefde ruwweg 2,4 miljoen tot 1,4 miljoen jaar geleden, terwijl H. rudolfensis ongeveer 2 miljoen jaar geleden leefde. Maar waar sommige wetenschappers twee gelijktijdige soorten zien, herkennen anderen er slechts één. Deze onderzoekers zeggen dat de fossielen van H. rudolfensis misschien gewoon fysieke variatie binnen de H. habilis-soort vertegenwoordigen als gevolg van verschillen op basis van geografie of geslacht. Het is een moeilijke vraag om te beantwoorden, omdat er eigenlijk maar één goed H. rudolfensis fossiel is.
Maar zoals blijkt, kunnen fantasieën echt uitkomen: Een team van onderzoekers kondigde vandaag in Nature aan dat ze drie nieuwe fossielen hebben opgegraven die overeenkomen met het enige H. rudolfensis specimen. De nieuwe vondsten bevestigen dat ten minste twee soorten Homo’s 2 miljoen jaar geleden in Afrika leefden.
In de jaren ’60 ontdekten Louis en Mary Leakey de soort H. habilis tijdens hun werk in Tanzania’s Olduvai Gorge. In 1972 ontdekte Bernard Ngeneo, lid van een team onder leiding van Richard, de zoon van de Leakey’s, een 2 miljoen jaar oude schedel zonder onderkaak op de Keniaanse Koobi Fora-site bij het Turkanameer. De schedel, bekend onder de naam KNM-ER 1470, leek wel wat op H. habilis, maar verschilde op een aantal belangrijke punten, zoals het feit dat hij veel groter was en een platter gezicht had. Volgens sommige antropologen behoorde de schedel toe aan een mannelijke H. habilis en was hij daarom groter. Andere onderzoekers zeiden dat de verschillen te groot waren om door het geslacht te worden verklaard, en zij gaven de schedel de naam H. rudolfensis omdat het Turkanameer vroeger bekend stond als het Rudolfmeer.
De drie nieuwe fossielen komen ook uit Koobi Fora, en dateren van 1,78 miljoen tot 1,95 miljoen jaar geleden. Ze hebben ook een connectie met de Leakeys. Meave Leakey, een paleontologe aan het Turkana Basin Instituut, is getrouwd met Richard Leakey, en Louise Leakey, de dochter van Meave en Richard, leidde het team dat de ontdekkingen deed.
Het fossiel KNM-ER 62000 is het gezicht van een juveniel. Hoewel veel kleiner dan de schedel van KNM-ER 1470, hebben beide fossielen dezelfde vorm en kenmerken. De onderzoekers zeggen dat dit bewijst dat H. rudolfensis een aparte soort was en niet de mannelijke versie van H. habilis. De andere twee fossiele vondsten zijn van onderkaken, die lijken overeen te komen met de vorm van de bovenkaken van KNM-ER 1470 en KNM-ER 62000. Dit wijst er verder op dat H. rudolfensis inderdaad een aparte soort is, omdat de nieuwe kaken veel verschillen van de bekende H. habilis kaken: Ze zijn korter en rechthoekiger.
Het team zegt niet ronduit dat de nieuwe fossielen plus KMN-ER 1470 officieel H. rudolfensis moeten worden genoemd. Ze zijn voorzichtig vanwege een fossiel uit de onderkaak van Olduvai Gorge, OH 7. OH 7 is het type-exemplaar van H. habilis – met andere woorden, het is het fossiel dat wetenschappers gebruiken om de soort te definiëren. Maar het fossiel is erg vervormd. Als wetenschappers de kaak opnieuw zouden analyseren en zouden ontdekken dat hij eigenlijk tot dezelfde soort behoort als de nieuw gevonden kaken, dan zouden onderzoekers volgens de regels van de taxonomie die soort H. habilis moeten noemen. En dan zou de soort die we nu H. habilis noemen een nieuwe naam moeten krijgen. (Laten we hopen dat dat niet gebeurt, want dat zou erg verwarrend zijn.)
Of de fossielen nu wel of niet zo heten, wetenschappers hebben nu veel beter bewijs dat er in Afrika aan het begin van het Pleistoceen twee soorten Homo leefden. Dat aantal groeide uit tot drie soorten met de opkomst van de Homo erectus 1,89 miljoen jaar geleden. Nu zijn er nieuwe vragen om over na te denken. Waren H. habilis en H. rudolfensis beide doodlopende wegen? Stamt H. erectus af van een van deze soorten of van een tot nu toe onbekend lid van de Homo?
Het ziet er naar uit dat ik wat nieuws heb om toe te voegen aan mijn lijst van hominide fantasie vondsten voor volgend jaar.