Het leren van het woord dat uw emotionele toestand beschrijft, kan twee effecten hebben. Ten eerste kan het je laten denken: “Ik ben niet alleen. Er moeten duizenden mensen zijn die hetzelfde voelen als ik om er een woord voor te vinden.

De tweede reactie kan dan zijn: ik ben niet alleen. Ik dacht dat ik iets individueels en unieks meemaakte, maar het blijkt dat ik net als ieder ander ben.

Ik weet niet welke van deze de voorkeur heeft. De meeste mensen willen niet het gevoel hebben dat ze slechts een nummer zijn. We zijn in de eerste plaats individuen met een individuele identiteit en we vechten voor onze individuele vrijheden.

Maar we vinden ook troost in het behoren tot iets dat groter is dan onszelf, of dat nu een familie, een religie of een natie is. Geen mens is een unieke, losstaande entiteit; we worden allemaal gedefinieerd door onze relaties met anderen.

Om erachter te komen dat je niet de enige bent die aan angst lijdt, is nuttig. Dit bevestigt dat er niet “iets mis is met jou”. Het doet je beseffen dat je angstig voelen een normaal onderdeel van het mens-zijn is en het horen van de ervaringen van anderen kan je helpen de steun te krijgen die je nodig hebt.

Er lijden wereldwijd naar schatting 300 miljoen mensen aan een angststoornis. Veel van de symptomen zullen voor elke lijder vergelijkbaar zijn – ongerustheid, rusteloosheid en friemelen, spanningshoofdpijn, duizeligheid, droge mond – maar dat betekent niet dat elke aandoening niet individueel is.

Lítost is een van die zogenaamd “onvertaalbare woorden”, zoals saudade in het Portugees of hygge in het Deens. Het is Tsjechisch en betekent iets in de trant van “angst als gevolg van een acuut bewustzijn van onze eigen ellende”.

De taalkundige wortel van lítost is het werkwoord litovat dat “berouw tonen of spijt hebben” betekent. Cultureel gezien zou men kunnen zeggen dat het zijn oorsprong vindt in de Tweede Wereldoorlog, toen veel Tsjechische gebieden onder nazi-controle stonden. De wrede bezetting en de al even bloedige bevrijding veroorzaakten veel leed bij miljoenen Tsjechen die zich maar al te goed bewust waren van hun ellende.

Lítost is tegelijkertijd een collectieve en een individuele kwelling. Het zien van het lijden van anderen kan ons grote angst bezorgen, zelfs als we er zelf niet door worden getroffen. Maar hoewel de oorzaak van lítost collectief kan zijn, is het de erkenning van het effect van deze kwelling op het individu die het gevoel stimuleert. De Tsjechische schrijver Milan Kundera definieert het als,

Een staat van kwelling veroorzaakt door het plotseling zien van de eigen ellende

Interessant is dat Kundera hier de nadruk legt op de onverwachte ontdekking van onze ellende. Die kan al jaren aan het borrelen zijn, maar wat een gevoel van lítost teweegbrengt, is het plotselinge besef dat de dingen niet zijn zoals we ze graag zouden zien.

Het erkennen van ons lijden

Deze definitie roept veel vragen op. Ten eerste, lijden we als we niet weten dat we lijden? En bovendien, doet het erkennen van ons lijden ons meer of minder lijden?

Het antwoord op de eerste vraag lijkt af te hangen van onze opvatting van rationele versus instinctieve kennis. We kunnen opmerken dat iets niet goed voelt zonder deze informatie logisch te verwerken. In veel Oosterse culturen wordt inderdaad meer nadruk gelegd op emotioneel begrip dan op rationele kennis.

Daarom kunnen we ons zeker bewust zijn van pijn zonder deze logisch te verwerken en te erkennen. Wanneer we ons plotseling bewust worden van de ellende die ons bestaan heeft gehuld, ervaren we lítost.

Het collectief delen van verdriet kan een manier zijn om met tragische gebeurtenissen om te gaan. Holocaust Memorial Day bijvoorbeeld stelt ons niet alleen in staat om te rouwen om de 17 miljoen slachtoffers van het nazi-regime, maar ook om samen te komen om de ellende te delen van zo’n afschuwelijke smet op de menselijke geschiedenis.

Individueel kunnen we overweldigd worden door de pijn en het lijden dat de mensheid zichzelf heeft aangedaan – en nog steeds aandoet. Dit kan moeilijk zijn om alleen mee om te gaan en kan leiden tot verlammende depressie.

We kunnen de pijn niet wegnemen door hem met anderen te delen. Maar meer bewust zijn van lijden kan dat plotselinge besef voorkomen dat leidt tot lítost.