Internationale Vrouwendag: acht inspirerende Italiaanse vrouwen

Een paar jaar geleden, toen ik op de frisse ochtend van mijn eerste 8 maart in Italië mijn appartement uitstapte, werd ik begroet met een opgewonden “Auguri!”, een Italiaanse uitdrukking die vaak wordt gebruikt voor verjaardagen en vieringen, door mijn stralende tienjarige buurjongen die op weg was naar school. Hij merkte mijn verwarde blik op en legde uit dat het “La Festa delle Donne” of Vrouwendag was. Ik glimlachte terug en bedankte hem. Ik was me bewust van Internationale Vrouwendag, maar was er nog nooit zo lief om gecomplimenteerd.

Hoewel deze dag, die gendergelijkheid en vrouwenrechten steunt, al meer dan 100 jaar wereldwijd wordt gevierd, lijkt hij dit jaar extra relevant. Het einde van 2017 en het begin van 2018 onthulden veel van de ingesleten, en vaak genegeerde, vrouwenhaat die nog steeds in de hele samenleving heerst. Ondanks dat ze in het verleden werden weggewuifd, nadat veel gevallen van mishandeling, intimidatie en misbruik van vrouwen aan het licht kwamen, vonden vrouwen een publiek op een epische en wereldwijde schaal. De wereld keek toe hoe vrouwen uit verschillende industrieën, landen en ideologieën samenkwamen om elkaar te steunen.

In Italië, een land dat vaak een beetje langzamer is om te veranderen, wat ook een kwaliteit is waar we van houden, zijn fluisteringen van deze wereldwijde eenwording van vrouwen en het verlangen naar gelijkheid langzaam gegroeid. Op 20 januari 2018, bijvoorbeeld, sloten Italiaanse vrouwen zich aan bij de menigte internationale vrouwen en mannen die marcheerden als reactie op wereldwijde en politieke gebeurtenissen tijdens de tweede jaarlijkse Women’s March in Rome. Dit is niet de eerste keer dat de vrouwen van Rome opstaan tegen wat zij als onrechtvaardig beschouwen.

In 195 voor Christus marcheerden de vrouwen van het oude Rome om de verouderde ‘lex Oppia’ in te trekken, wetten die het uiterlijk van vrouwen controleerden en hun toegang tot financiële onafhankelijkheid beperkten. De wetten verboden vrouwen vooral om te veel goud of te veel kleuren te kopen en te dragen, vooral de kleur paars, omdat dit status aangaf. In een dergelijke patriarchale samenleving, waarin vrouwen werden gedomineerd door echtgenoten en vaders, was de manier waarop een vrouw zich voordeed vaak haar enige manier om enige macht of autonomie te behouden. Weigerend zich op deze manier te laten beperken, verenigden Romeinse vrouwen uit alle sociale klassen zich in een protestbeweging en dwongen de senaat deze wetten in te trekken.

De moedige, gepassioneerde vrouwen uit het oude Rome weerspiegelen de Italiaanse vrouwen van vandaag. Toen ik verschillende Italiaanse en niet-Italiaanse vrouwen vroeg wat het betekent om “una donna italiana” te zijn, was het duidelijk dat Italiaanse vrouwen bewonderenswaardige kwaliteiten hebben die het verdienen om gevierd te worden, waaronder intelligentie, kracht, vastberadenheid en assertiviteit.

We moeten niet vergeten dat Italiaanse vrouwen al eeuwenlang te maken hebben met diepgeworteld verzet tegen gendergelijkheid. Pas in 1945 kregen vrouwen in Italië hetzelfde stemrecht als mannen, in 1970 het recht op echtscheiding en in 1978 het recht op abortus. Er zijn gebieden in Italië waar nog steeds sterk wordt vastgehouden aan het idee dat vrouwen alleen de traditionele vrouwelijke rollen van koken, schoonmaken en het opvoeden van kinderen mogen vervullen. Italiaanse vrouwen hebben doorgezet en vandaag hebben ze meer levens- en carrièremogelijkheden dan ooit tevoren. Nu gaan meer Italiaanse vrouwen naar de universiteit en werken ze in verschillende beroepssectoren. Ook al is het leven van Italiaanse vrouwen op het gezin gericht, toch zijn zij vaak de belangrijkste besluitvormers en runnen zij het huishouden.

Om ‘la donna italiana’ te vieren, laten wij onderstaande acht inspirerende Italiaanse vrouwen eren en gedenken, die de weg hebben gebaand voor Italiaanse vrouwen vandaag de dag op het gebied van onderwijs, wetenschap, politiek, schrijven en kunst.

Academie en onderwijs

Elena Cornarco Piscopia: eerste vrouw ter wereld die een universitaire graad behaalde

De in 1646 in Venetië geboren Elena Cornarco Piscopia, dochter van een edelman en een boerin, had een natuurlijke aanleg voor de academische wereld en werd de eerste vrouw ter wereld die een universitaire graad kreeg. Nadat haar de mogelijkheid was ontzegd om theologie te studeren aan de Universiteit van Padua omdat dit tot het terrein van de mannen was verklaard, schreef zij zich opnieuw in en studeerde in 1678 af met een graad in de filosofie. Elena sprak zeven talen vloeiend: Italiaans, Frans, Spaans, Grieks, Latijn, Hebreeuws en Arabisch, bespeelde drie instrumenten: harp, klavecimbel en viool, schreef originele liederen en was zeer bedreven in wiskunde en astronomie. Tegen het einde van haar leven in 1684 deed zij uitgebreid liefdadigheidswerk voor de armen.

Maria Montessori: creëerde een onderwijssysteem dat wereldwijd in 110 landen wordt gebruikt

Maria Montessori, een arts, pedagoog en onderneemster, die leefde van 1870 tot 1952, creëerde de filosofie achter het befaamde Montessori-schoolsysteem. Toen zij in Rome opgroeide, had zij een verlangen naar kennis, een eigenschap die in die tijd niet vaak werd aangemoedigd bij Italiaanse vrouwen. Ze studeerde in 1896 af aan de medische faculteit en werd een van de eerste vrouwelijke artsen van Italië. Omdat ze opvoedingstheorie had gestudeerd en haar medische praktijk gericht was op psychiatrie en de ontwikkeling van kinderen, creëerde Maria een opvoedingsfilosofie die de onafhankelijkheid en de individuele groei van kinderen benadrukte. In 1907 opende zij de eerste Montessorischool, “Casa dei Bambine” in Rome. Vandaag de dag zijn er meer dan 22.000 Montessori scholen in ongeveer 110 landen. Maria sprak en schreef vaak in het openbaar over de behoefte aan meer kansen voor vrouwen en wordt beschouwd als een van de belangrijkste feministen van Italië.

Wetenschap en Geneeskunde

Rita Levi Montalcini: een van Italië’s topneurologen

Rita Levi Montalcini, die slechts zes jaar geleden op 103-jarige leeftijd overleed, was een van Italië’s topneurologen. Als jonge vrouw negeerde zij haar traditionele vader die haar probeerde af te houden van een studie medicijnen. Later werd zij gedwongen haar onderzoek als neuroloog te staken, omdat de leider van Italië, Benito Mussolini, joodse mensen uit de academische wereld verbood. Ze bleef echter in het geheim wetenschap studeren, zelfs nadat haar familie gedwongen was Italië te ontvluchten toen Duitsland binnenviel. Na de oorlog vestigde zij haar leven en werk in de V.S. en Rome. In 1986 won Rita samen met de biochemicus Stanley Cohen de Nobelprijs voor fysiologie of geneeskunde voor de ontdekking van de zenuwgroeifactor (NGF). Deze bevindingen hebben een essentiële rol gespeeld bij het begrijpen van verschillende soorten kanker en ziekten als Alzheimer en Parkinson.

Trotula de Ruggiero: ’s werelds eerste vrouwelijke gynaecologe

Trotula was aan het eind van de 11e eeuw en het begin van de 12e de eerste vrouwelijke gynaecologe ter wereld. Ze groeide op in Salerno, waar ze ook haar medische opleiding volgde. Trotula was ook een van ’s werelds eerste vrouwelijke professoren en gaf les aan haar alma mater. Als gynaecologe was zij haar tijd ver vooruit met haar pleidooi om vrouwen opium te geven om de pijn van de bevalling te verlichten, ondanks het wijdverbreide geloof dat het Gods wil was dat vrouwen zulke pijn moesten doorstaan.

Kunst en Schrijven

Artemisia Gentileschi: eerste erkende vrouwelijke schilderes in Italië

Tijdens de 17e eeuw, toen kunst als beroep voorbehouden was aan mannen, werd Artemisia Gentileschi de eerste erkende vrouwelijke schilderes in Italië. Zij wordt nu beschouwd als een van de grootste schilders uit die periode, na de befaamde Italiaanse schilder,
Michelangelo Merisi da Caravaggio. Een van de beperkingen was dat vrouwen niet mochten leren tekenen, omdat het ongepast voor hen werd geacht om naakte lichamen te zien. Artemisia’s schilderijen richten zich op de vrouwelijke ervaring en zijn een reactie op en protest tegen de grote genderongelijkheid van haar tijd en een traumatische seksuele aanranding door een mannelijke kunstleraar. Later in haar schilderscarrière kreeg ze de erkenning die ze verdiende en werd ze als eerste vrouw toegelaten tot de meest exclusieve kunstacademie van Florence, de “Accademia delle Arti.”

Grazia Deladda: eerste Italiaanse vrouw die de Nobelprijs voor literatuur kreeg

Grazia Deladda, geboren op het eiland Sardinië in 1871, was de eerste Italiaanse vrouw die de Nobelprijs voor literatuur kreeg in 1926. Zij wordt geprezen om haar authentieke manier van schrijven, waarin zij het pittoreske leven op Sardinië beschreef, maar ook de harde moeilijkheden waarmee de armen te kampen hadden niet schuwde. Grazia bleef schrijven in Rome, ondanks haar borstkanker, tot haar dood in 1936. Haar getalenteerde werk en toewijding aan het schrijven, zette Sardinië op de literaire kaart en heeft talloze andere vrouwelijke Italiaanse schrijvers geïnspireerd.

Regering en verzet

Tina Anselmi: Italië’s eerste vrouwelijke kabinetslid

De twee jaar geleden overleden Tina Anselmi, geboren in 1927, was een baanbrekend politica die Italië’s eerste vrouwelijke kabinetslid werd. Hoewel ze nog maar een jonge tiener was toen de oorlog uitbrak, nam ze actief deel aan het verzet in de Tweede Wereldoorlog. Na de oorlog en voordat ze de politiek inging, studeerde Tina literatuur, gaf ze les op de basisschool en was ze actief in de vakbond van leraren. Na haar vele herverkiezingen in de Italiaanse Kamer van Afgevaardigden werd zij in 1976 gekozen tot de eerste vrouwelijke minister van Arbeid van Italië. Twee jaar later werd zij minister van Volksgezondheid. In de regering zette Tina zich in voor gelijke beloning en lobbyde ze voor erkenning van vaders als hoofdverzorgers van hun kinderen, zodat vrouwen en mannen gelijke kansen kregen.

Rita Borsellino: een van Italiës meest prominente anti-maffia activisten

Rita Borsellino is een Siciliaanse politica en een van Italiës meest prominente vrouwelijke anti-maffia activisten. Drie jaar nadat haar bekende broer, de anti-maffia rechter Paolo Borsellino, in 1992 door de maffia werd vermoord, richtte zij “Libera” op. Deze organisatie wil Siciliaanse jongeren ervan weerhouden bij de maffia betrokken te raken. Rita groeide op met Maria Falcone, die ook een belangrijke anti-maffia activiste in Sicilië werd en wiens broer, Giovanni Falcone, ook een gewaardeerde rechter was die tegen de maffia werkte en later door de maffia werd vermoord. Rita en Maria, verenigd door hun tragische gedeelde ervaringen, opvoeding in de Siciliaanse hoofdstad Palermo en toewijding aan het verbeteren van het leven van jonge mensen, zijn twee ongelooflijke vrouwen die het werk van hun broers voortzetten om de maffiacultuur te bestrijden, ondanks de grote risico’s.

Denk eraan om de vrouwen in je leven dit jaar op 8 maart en de komende jaren te erkennen en te waarderen!