Published: August 5, 2020

“O stralende Lelie, hoe met de schamele kunst van mijn nuchtere muze. Kan ik u waardige lof brengen in zang en vers? Uw stralend wit is de weerkaatsing van besneeuwde luister, de zoete geur van uw bloei een herinnering aan het woud van Sheba.” – Walahfrid Strabo, 827 A.D.

De eerbiedige woorden van de Benedictijner monnik Walahfrid Strabo weerspiegelen zowel de achting die aan de Madonnalelie wordt gegeven, als haar lange levensduur als tuinbloem. Weinig andere vaste planten in de tuin verdienen de titel “erfstuk” zozeer als de Madonna-lelie. Veel historici geloven dat dit de eerste plant is die door mensen voor sierdoeleinden werd gekweekt, hoewel hij later ook om zijn geneeskrachtige eigenschappen werd gebruikt. Augustus is een ideale maand voor het planten van deze iconische schoonheid en een goed moment om er dieper op in te gaan.

Madonnalelie, soms ook wel St. Anthony’s lelie genoemd, draagt de wetenschappelijke naam Lilium candidum. Zij moet niet worden verward met de paaslelie (Lilium longiflorum), waarvan de bloemen er enigszins hetzelfde uitzien. Zoals de wetenschappelijke naam doet vermoeden, behoort de madonnalelie tot de familie der liliaceae en komt zij oorspronkelijk uit de Balkan en het Midden-Oosten. De bloemen zijn afgebeeld op schilderijen van het Minoïsche volk, een beschaving uit de Bronstijd die het eiland Kreta en andere Egeïsche eilanden bewoonde. Door de vroege cultivatie is de plant genaturaliseerd in een groot deel van Zuid-Europa, Oekraïne, Noord-Afrika, de Canarische Eilanden en zelfs tot in de Nieuwe Wereld.

Zoals hierboven vermeld, werd Madonna lelie later in haar cultivatie gebruikt voor haar geneeskrachtige eigenschappen, alsmede voor haar sierwaarde. De Egyptenaren vermaalden de bollen van de Madonna lelie en gebruikten de zalf als behandeling voor ontstekingen, brandwonden en tumoren. Later gebruikte de Griekse arts en kruidendokter Dioscurides het naar verluidt om vrouwenziekten te behandelen. De Romeinse natuuronderzoeker Plinius de Oudere ging door met het gebruik ervan voor dit doel. Bovendien zouden de Romeinen het extract van doordrenkte Madonna lelie bollen hebben gebruikt voor de verzorging van zere voeten.

Naast het esthetische en medicinale gebruik, nam Madonna lelie een speciale plaats in binnen de spirituele symboliek. De Rooms-Katholieke kerk heeft de lelie lang beschouwd als een symbool van zuiverheid. Middeleeuwse kunstwerken beelden vaak de Maagd Maria af die bloemen vasthoudt, of in de nabijheid ervan, van wat ongetwijfeld Lilium candidum is. Clovis I, koning van de Franken, zou bij zijn bekering tot het christendom van de Maagd Maria een lelie uit de hemel hebben gekregen. In Frankrijk symboliseren lelies vandaag de dag nog steeds de macht die van God uitgaat. Inderdaad, de fleur-de-lis (letterlijk “leliebloem”) embleem op grote schaal gebruikt in de Franse architectuur, heraldiek, enz. wordt verondersteld een gestileerde lelie.

Zoals eerder vermeld, Madonna lelie moet worden geplant in augustus of begin september. Kies een zonnige standplaats die elke dag zes of meer uren direct zonlicht krijgt. De plantdiepte is zeer belangrijk. Madonna lelie is een van de weinige lelies die niet te diep moet worden geplant. In tegenstelling tot andere lelies die “stengelwortels” ontwikkelen en vier tot zes centimeter diep worden geplant, mag de Madonna lelie niet meer dan een centimeter grond over de bol hebben. Na het planten goed water geven om de wortelontwikkeling en de daaropvolgende rozetvorming te bevorderen.

Madonna lily groeit het best in bijna neutrale tot licht alkalische grond. Daarom moet in de meeste Missouri bodems bij het planten gemalen kalksteen worden toegevoegd. In tegenstelling tot de meeste tuinlelies produceert deze lelie in de herfst een rozet van bladeren die de hele winter blijven staan. Laat in het volgende voorjaar komt uit deze bladrozet een enkele bloemstengel (aar) van 24 tot 60 cm hoog te voorschijn. De aren kunnen drie tot twaalf elegante, zuiverwitte bloemen met een voortreffelijke geur bevatten.

Hoewel de Madonna-lelie opvallend mooi is en een rijke geschiedenis kent, heeft ze als tuinplant haar uitdagingen. Dit is grotendeels te wijten aan haar vatbaarheid voor verschillende virusziekten, waaronder leliemozaïek en komkommermozaïek. De bestrijding van deze ziekten is zeer moeilijk, aangezien zij worden verspreid door insecten zoals cicaden, die zich met de bladeren van de planten voeden. Virus symptomen zijn niet altijd duidelijk zichtbaar, maar verschijnen meestal als chlorotische vlekken op de bladeren samen met een zwakke groei en uiteindelijk de dood van de plant.

Naast de virus problemen, is Madonna lelie ook heel gevoelig voor botrytis, een schimmelziekte die gematigde temperaturen samen met een hoge relatieve vochtigheid prefereert. Er zijn verschillende fungiciden beschikbaar die zijn gelabeld voor de bestrijding van botrytis op sierplanten. Jammer genoeg worden sommige van de nieuwere, meer doeltreffende middelen niet op de markt gebracht in verpakkingen “op maat van de huiseigenaar”. Een uitzondering is cholorthalonil dat onder verschillende merknamen verkrijgbaar is. Daarnaast kan een zwavelstofje op de bollen voor het planten helpen om infectie te voorkomen van eventuele oppervlakkige wondjes die zijn ontstaan tijdens de behandeling.

Lelies van alle soorten, en Madonna lelie in het bijzonder, zijn gevoelig voor wortelrot. Daarom is een uitstekende bodemdrainage (zowel intern als extern) noodzakelijk voor een succesvolle aanplant. Door enkele weken voor het planten ongeveer vijf centimeter oude compost of mest in de grond te strooien, kan krappe grond beter draineren. In gebieden waar de afwatering een probleem blijft, zelfs na het inbrengen van organisch materiaal, kan worden gedacht aan verhoogde bedden. Daarnaast is koele grond belangrijk voor lelies om goed te gedijen. Een zware organische mulch om het bed te bedekken is nuttig voor leliebollen tijdens de hitte van midzomer.

Omdat het in het verleden moeilijk was virusvrije bollen te vinden, is Madonna lelie erg in trek. Ziektevrije soorten zijn nu verkrijgbaar, hoewel sommige tuiniers (met het nodige geduld) ervoor kiezen deze plant uit zaad te beginnen, omdat deze gewoonlijk geen virussen bevatten. Hoewel er andere, zeer aantrekkelijke lelies zijn die beter bestand zijn tegen ziekten en gemakkelijker te kweken zijn, evenaart geen enkele de symbolische betekenis van de madonnalelie als tuinbloem.

Tot slot nog een waarschuwing: madonnalelie bevat een stof die zeer giftig is voor katten. De giftige stof, die (blijkbaar) alleen katten aantast, moet nog worden geïdentificeerd. Het inslikken van de plant of delen ervan door katten is vaak dodelijk. Bovendien kunnen katten die een tuin met Madonnalelie bezoeken en tegen de bloemen borstelen, stuifmeel op hun vacht verzamelen dat gezondheidsproblemen kan veroorzaken wanneer de katten zichzelf verzorgen.