gepubliceerd: 1 juni 2009

Waterdruppeltjes op bladen van zwenkgras.

Heb je ooit op een bedauwde ochtend kleine waterdruppeltjes opgemerkt die zich op gelijke afstand van elkaar rond de randen van een blad bevinden? Zo ja, dan hebt u zich misschien afgevraagd waardoor de dauwdruppels zich in zo’n regelmatig patroon vormen. In feite hebt u een verschijnsel waargenomen dat “guttatie” wordt genoemd, waarbij planten water uitscheiden uit structuren die “hydathoden” worden genoemd aan de randen of uiteinden van de bladen. In zekere zin is guttatie de manier van Moeder Natuur om planten in staat te stellen de waterdruk te verlichten die zich onder bepaalde omstandigheden in hun weefsels kan opbouwen.

De processen waarmee planten water uit de bodem opnemen, zijn tamelijk rechttoe rechtaan. Ervan uitgaande dat er voldoende water is opgeslagen in capillaire poriën in de bodem, haalt een plant het meeste water uit de grond door middel van zuigkracht die ontstaat door transpiratie (verdamping uit huidmondjes op de onderste bladoppervlakken). Meer dan 90 procent van het water dat door de meeste planten in de gematigde zone wordt gebruikt, gaat via transpiratie verloren aan de atmosfeer. Hoewel dit inefficiënt lijkt, is transpiratie noodzakelijk voor twee hoofdredenen: afkoeling van het bladoppervlak en het in de plant brengen van mineralen uit de bodem.

Transpiratiedruppel op ‘Strawberries and Cream’ lintgras.

Als u terugdenkt aan biologie op de middelbare school, herinnert u zich misschien dat wortels een laag cellen hebben rond hun centrale vaatweefsel (xyleem en floëem), endodermis genaamd. Water kan niet door de endodermis bewegen zonder door celmembranen te gaan, omdat de celwanden loodrecht op de waterstroom verzegeld zijn met suberine (herinner je je de casparian strip?). Wanneer wortels meststoffen en andere oplosmiddelen uit de bodem opnemen, kunnen deze zich ophopen in cellen binnen de endodermis. Als ’s nachts de transpiratie stopt, kan er druk ontstaan doordat water door de endodermis stroomt via osmose. Dit is het moment waarop guttatie in het spel komt.

Guttatiedruppels op een tomatenblad in een kas.

Onder nachtelijke omstandigheden met een hoge luchtvochtigheid, koele lucht en warme grond, kan de druk van de wortels water naar de bladeren verplaatsen. Aangezien de huidmondjes ’s nachts gesloten zijn, kan transpiratie geen water uit het blad verwijderen zoals overdag het geval is. Hydathoden, die aan de bladranden bij de uiteinden van de kleine nerven zitten, scheiden waterdruppeltjes uit om de druk te verlichten. Hoewel het water dat door guttatie verloren gaat mineralen en suikers bevat, is het verlies niet van belang. In zeldzame gevallen kunnen bacteriën in de guttatiedruppeltjes groeien en bij het opkomen van de zon weer in het blad worden getrokken, wat tot ziekte-infectie leidt. In andere gevallen kan guttatie de incidentie verminderen van een niet-infectieuze aandoening die oedeem wordt genoemd, waarbij kleine blaasjes op de bladeren verschijnen gedurende lange perioden van hoge vochtigheid en overtollig bodemvocht. Oedeem kan een probleem zijn bij de teelt van geraniums in de kas. Ongeacht de effecten op planten, biedt guttatie vermaak aan plantenliefhebbers. Kijk er maar eens naar bij uw volgende dauwige tuinwandeling.