Íslensk Sauðfé og Forystufé
Het IJslandse schaap behoort tot de Noord-Europese groep van kortstaartige schapenrassen, die meer dan 1100 jaar geleden door de kolonisten naar IJsland werden gebracht. De huidige winterpopulatie bedraagt 470.000 schapen, maar er zijn slechts 1500 leidersschapen en zij lopen dus gevaar. De IJslandse vereniging van landbouwers beschouwt de leidersschapen als een speciale en aparte soort of een rastype. IJslandse schapen zijn winterharde, uitstekende foerageerders, die in de zomer op weiden worden gehouden en tijdens de lange en koude IJslandse winter hoofdzakelijk met kuilvoer of hooi worden gevoed. De lammeren worden afgemest op de weide, niet op graan. Er is geen ander schapenras in IJsland dan dit inheemse erfgoedras en het leidersschaap is uniek in de wereld.
De volwassen ooien wegen gemiddeld 60-70 kg en de volwassen rammen 90-100 kg. De leidersschapen zijn iets lichter, maar zij hebben langere poten, zijn slanker en hebben een veel minder compacte bouw. Daardoor onderscheiden zij zich duidelijk van andere schapen. IJslandse schapen vertonen een zeer breed kleurengamma, en vooral de leidersschapen zijn bijna allemaal niet-wit. De wol is dubbel gecoat. Bijna alle leidersschapen zijn gehoornd, net als veel gewone IJslandse schapen, maar hoornloze dieren komen zowel bij de mannetjes als bij de vrouwtjes veel voor. Ook vierhoornige dieren komen voor. IJslandse schapen zijn vroeg geslachtsrijp en ze zijn vruchtbaar. De ooien zijn goede melkers en de lammeren groeien snel. Bij het fokken worden de dieren in de eerste plaats geselecteerd op een efficiënte vleesproductie, met wol, huiden en melk als waardevolle nevenproducten. Bij de leidersschapen is de belangrijkste eigenschap waarop wordt geselecteerd echter intelligentie: namelijk het genetische, gedragsmatige vermogen om de kudde te leiden, zelfs onder moeilijke omstandigheden. Hun waakzaamheid kan een rol spelen bij de bestrijding van roofdieren.
Er wordt in IJsland een hele reeks produkten van schapen verkregen, die op verschillende manieren worden verwerkt, zowel als vers vlees maar ook als diverse verwerkte produkten zoals bloedworst, levers, nieren, schapenkoppen en testikels van rammen. Het vlees van leidersschapen is gewoonlijk magerder dan dat van andere schapen, en het is mals en heeft een aangename smaak. Sommigen beweren dat de leidersschapen uiterst fijne ondervacht wol opleveren.
Er is een overvloed aan bewijs in de cultuur en literatuur van IJsland gedurende verschillende eeuwen dat alle schapenproducten al lang bekend zijn in de geschiedenis van het land. Vaak wordt terecht beweerd dat de IJslanders zonder de winterharde, plaatselijk aangepaste schapen eeuwen van ontberingen als gevolg van het strenge klimaat en alle natuurrampen zoals vulkaanuitbarstingen, niet zouden hebben overleefd. Hoewel het voedsel dat in het moderne IJsland wordt geconsumeerd in vele opzichten verschilt van wat in het verleden werd gegeten, kan worden gezegd dat schapenproducten nog steeds een vrij sterke positie innemen op de detailhandelsmarkt.
Omdat het grootste deel van de slacht in de herfst plaatsvindt, is vers lamsvlees vooral verkrijgbaar van september tot november. Ingevroren lamsvlees is het hele jaar door verkrijgbaar, evenals diverse gerookte en gezouten levensmiddelen die van schapenvlees zijn gemaakt. Gerookt schapenvlees wordt vooral met Kerstmis geconsumeerd, terwijl in januari de testikels van rammen deel uitmaken van een speciaal feest, Þorri genaamd, terwijl gezouten lamsvlees zeer in trek is op een bepaalde dag in februari, Sprengidagur genaamd.
Het IJslandse schaap heeft zich in de loop der eeuwen bijzonder goed aangepast aan de noordelijke breedtegraden en het milieu van IJsland, en zelfs kleine veranderingen kunnen het vermogen van het schaap om te grazen en in harmonie met het milieu te leven in gevaar brengen. Omdat de vleesproduktie per ooi bij deze stam lager is dan bij andere ooien die speciaal zijn geselecteerd voor een hoge vleesproduktie, is er niet veel stimulans om leidersschapen te houden, hoewel zij van grote waarde zijn voor het behoud van de soort wegens hun unieke, gedragsmatige en genetisch vastgelegde kenmerken. Van de in totaal 2000 schapenhouders in IJsland, voornamelijk op boerderijen, komen leidersschapen slechts in kleine aantallen voor in ongeveer 10% van de kudden, en de Leadersheep Society of Iceland telt 160 geregistreerde leden. De concurrentie met productievere schapen, uit economisch oogpunt, en met andere landbouwbedrijven en ingevoerde landbouwproducten zijn dus de belangrijkste redenen waarom deze schapen moeten worden beschermd.
Afbeelding: Slow Food i Reykjavik
Terug naar het archief >