Door Sam Wong

De moloch op het gebied van hoofdtransplantatie gaat door. Vorig jaar veroorzaakte de excentrieke chirurg Sergio Canavero een wereldwijde storm toen hij in New Scientist zijn plan onthulde om een transplantatie van een menselijk hoofd uit te voeren. Hij beweerde dat het chirurgisch protocol binnen twee jaar klaar zou zijn en zei dat hij van plan was de operatie aan te bieden als een behandeling voor volledige verlamming.

Nu, in samenwerking met andere wetenschappers in China en Zuid-Korea, beweert hij dichter bij dat doel te zijn gekomen met een reeks experimenten in dieren en menselijke kadavers.

“Ik zou zeggen dat we genoeg gegevens hebben om mee verder te gaan,” zegt Canavero. “Het is belangrijk dat mensen stoppen met denken dat dit onmogelijk is. Dit is absoluut mogelijk en we werken eraan.”

“Wetenschap door PR”

Het werk wordt beschreven in zeven artikelen die de komende maanden zullen worden gepubliceerd in de tijdschriften Surgery en CNS Neuroscience & Therapeutics. New Scientist heeft de artikelen niet gezien en heeft de laatste beweringen niet kunnen verifiëren. Het nummer van CNS Neuroscience & Therapeutics zal worden gast-redacteur door een van Canavero’s medewerkers.

“6 dingen die je graag zou willen vragen over hoofdtransplantaties”

Het feit dat Canavero met de laatste resultaten naar buiten is getreden voordat de papieren zijn gepubliceerd, heeft wenkbrauwen doen fronsen. “Het is wetenschap via public relations,” zegt Arthur Caplan, een bio-ethicus aan de New York University School of Medicine. “Als het gepubliceerd wordt in een peer-reviewed tijdschrift zal ik geïnteresseerd zijn. Ik denk dat de rest BS is.”

Thomas Cochrane, een neuroloog aan de Harvard Medical School’s Centre for Bioethics, is het ermee eens dat Canavero’s voortijdige openbaarmaking onorthodox is. “Het wordt niet voor niets afgekeurd,” zegt hij. “Het wekt opwinding voordat opwinding gerechtvaardigd is. Het leidt mensen af van het echte werk, waarvan iedereen kan beamen dat het een goede basis heeft. Voor zover ik kan zien, heeft die operatie vooral om publiciteit gedraaid in plaats van om de productie van goede wetenschap.”

Hoewel we ze niet kunnen verifiëren, heeft New Scientist beelden en video’s gezien van enkele van de procedures die Canavero beschrijft.

Deze omvatten de video hierboven van muizen die snuiven en hun benen bewegen, blijkbaar weken nadat het ruggenmerg in hun nek is doorgesneden en vervolgens opnieuw is versmolten. C-Yoon Kim, van de Konkuk University School of Medicine in Zuid-Korea, die de procedure uitvoerde, zegt dat zijn team heeft aangetoond dat de motorische functie in de voorpoten en de achterpoten van de dieren is hersteld. “Daarom denk ik dat het mogelijk is om het ruggenmerg opnieuw te verbinden na een volledige doorsnijding,” zegt hij.

Canavero zegt dat het werk van Kim aantoont dat het ruggenmerg opnieuw kan versmelten als het netjes wordt doorgesneden in de aanwezigheid van polyethyleenglycol (PEG), een chemische stof die de membranen van zenuwcellen conserveert. “Deze experimenten bewijzen eens en voor altijd dat simpelweg met behulp van PEG, je gedeeltelijk herstel kunt zien,” zegt hij.

Naast het gebruik van PEG, omvat de procedure die Canavero in de papieren schetst technieken om het herstel te bevorderen, zoals ruggenmergstimulatie en het gebruik van een negatieve drukapparaat om een vacuüm te creëren om de zenuwen aan te moedigen om te fuseren.

Volgens Canavero hebben onderzoekers onder leiding van Xiaoping Ren van de Harbin Medical University in China een hoofdtransplantatie uitgevoerd op een aap. Zij hebben de bloedtoevoer tussen het hoofd en het nieuwe lichaam aangesloten, maar hebben niet geprobeerd het ruggenmerg aan te sluiten. Canavero zegt dat het experiment, dat een herhaling is van het werk van Robert White in de VS in 1970, aantoont dat als het hoofd wordt gekoeld tot 15 °C, een aap de procedure kan overleven zonder hersenletsel op te lopen.

“De aap overleefde de procedure volledig zonder enig neurologisch letsel van welke aard dan ook,” zegt Canavero, eraan toevoegend dat de aap na de procedure om ethische redenen slechts 20 uur in leven werd gehouden. New Scientist was echter niet in staat om verdere details over dit experiment te verkrijgen.

“We hebben een pilot-studie gedaan waarin we enkele ideeën hebben getest over hoe we letsel kunnen voorkomen,” zegt Ren, wiens werk wordt gesponsord door de Chinese regering. Hij en zijn team hebben ook experimenten uitgevoerd op menselijke kadavers ter voorbereiding op het uitvoeren van de operatie, zegt hij.

Rijke geldschieters nodig

Canavero is op zoek naar fondsen om een hoofdtransplantatie aan te bieden aan een 31-jarige Russische patiënt, Valery Spriridonov, die een genetische spierverspillende ziekte heeft. Canavero zegt dat hij van plan is een pleidooi te houden bij Mark Zuckerberg om de operatie te financieren. Vorige week bood Trinh Hong Son, directeur van het Vietnam-Duitsland Ziekenhuis in Hanoi, Vietnam, aan om als gastheer op te treden voor de procedure.

“Als de zogenaamde hoofdtransplantatie werkt, zal dit een geheel nieuwe wetenschap van ruggenmergtrauma-reconstructie openen,” zegt Michael Sarr, redacteur van het tijdschrift Chirurgie en een chirurg aan de Mayo Clinic in Rochester, Minnesota. “Wij zijn het meest geïnteresseerd in ruggenmergreconstructie met gebruikmaking van hoofdtransplantatie als een proof of principle. Ons tijdschrift ondersteunt niet noodzakelijkerwijs hoofdtransplantatie vanwege meerdere ethische kwesties en meerdere overwegingen van geïnformeerde toestemming en de mogelijkheid van negatieve gevolgen van een hoofdtransplantatie.”

Tegen de verwachtingen in

Caplan zegt dat Canavero zenuwhernieuwing met PEG moet bestuderen bij mensen met ruggenmergletsel voordat hij een hoofdtransplantatie probeert. “Er zijn honderdduizenden mensen die baat zouden kunnen hebben bij iets dat het ruggenmerg zou laten hergroeien. Het is alsof ik zeg dat ik naar het volgende sterrenstelsel wil vliegen terwijl het leuk zou zijn om een kolonie op Mars op te zetten, en ik denk aan dezelfde kansen.”

Niettemin gelooft Canavero dat hoofdtransplantatie de enige behandeling is die zal werken voor verlamde patiënten. “Gentherapie heeft gefaald. Stamcellen, we wachten nog steeds. Zelfs als ze nu komen, is er voor deze patiënten geen hoop. Tetraplegie kan alleen hiermee genezen worden. Op lange termijn, het lichaam vervalt, organen vervallen. Je moet ze een nieuw lichaam geven, want zelfs als je voor de navelstreng zorgt, kom je nergens.”

Lees meer: Eerste menselijke hoofdtransplantatie kan over twee jaar plaatsvinden

Artikel gewijzigd op 21 januari 2016

Correctie:De vermelde temperatuur van het hoofd van de aap was onjuist toen dit verhaal in eerste instantie werd gepubliceerd. Dit is nu gecorrigeerd.

Meer over deze onderwerpen:

• chirurgie
• transplantaties
• apen en mensapen