Misschien heb je haar wel eens in je social media feed gezien. Een vrouw in het midden van een onverkwikkelijke, ongevraagde taak, ze staat naakt, haar haar een wirwar van slangen, een zwaard in de ene hand, een afgehakt hoofd in de andere. Haar blik is niet triomfantelijk, maar vastberaden.
Deze visie op een nieuwe Medusa-mythe is een beeld van Luciano Garbati, een 45-jarige Argentijns-Italiaanse kunstenaar uit Buenos Aires die de laatste tijd met verbazing heeft toegekeken hoe een kunstwerk dat hij in 2008 maakte, viraal ging op de sociale media, als de perfecte avatar voor een moment van vrouwelijke woede.
De oorspronkelijke Griekse mythe van Medusa biedt genoeg om boos over te worden. Het monsterlijke wezen met slangen als haar begint als een menselijke vrouw, die door Poseidon wordt verkracht in Athena’s tempel. De godin straft Medusa vervolgens door haar in een Gorgon te veranderen en haar te verbannen. Perseus wordt later op pad gestuurd om het hoofd van Medusa naar koning Polydectes te brengen. Uitgerust met een spiegelend schild, gevleugelde sandalen en een speciale zak voor haar hoofd, besluipt Perseus Medusa terwijl zij ligt te slapen, hakt haar hoofd af, en gebruikt het vervolgens als wapen om vijanden in steen te veranderen.
Garbati ging de karakterisering van Medusa als een monster in twijfel trekken, door erop te wijzen dat zij “verkracht, vervloekt en gedood” was.”
Als kind woonde Garbati in Italië, in een klein stadje in de buurt van Florence, waar Cellini’s beroemde Perseus met het hoofd van Medusa op de Piazza della Signoria staat en Caravaggio’s schilderij van Medusa in de Uffitzi Galerij hangt.
“Cellini’s werk heeft me echt verbaasd, al vanaf mijn kindertijd,” vertelde hij me in een telefonisch interview vanuit Buenos Aires, waar hij originele stukken boetseert, productiewerk doet voor andere kunstenaars en werkt als kunsthanger en -installateur. “Er zijn veel afbeeldingen van Medusa, en ze beschrijven altijd de mythe op zijn slechtst,” zei hij.
Als kunstenaar werd hij gefascineerd door één vraag: “Hoe zou het eruit zien, haar overwinning, niet de zijne? Hoe zou dat beeld eruit moeten zien?”
Vóór de aandacht op de sociale media was Garbati’s Medusa in relatieve vergetelheid geraakt. Hoewel hij haar tien jaar geleden in klei boetseerde en vervolgens in hars met glasvezelversterking afgoot, heeft het werk slechts één keer op een tentoonstelling gestaan en blijft het in zijn atelier in Buenos Aires staan. Het is te koop in de originele hars voor 35.000 dollar, of in brons voor ongeveer 25.000 dollar meer, afhankelijk van de gieterij. Met een hoogte van meer dan twee meter is ze groter dan het leven, nog groter dan haar aanwezigheid op de sociale media.
“Ik dacht aan Perseus, deze man met al zijn gadgets, die daarheen gaat en deze overwinning behaalt,” zei Garbati. “Dit verschil tussen een mannelijke overwinning en een vrouwelijke, dat stond centraal in mijn werk. De afbeeldingen van Perseus, hij toont altijd het feit dat hij gewonnen heeft, toont het hoofd… als je naar mijn Medusa’s kijkt… zij is vastbesloten, ze moest doen wat ze deed omdat ze zichzelf verdedigde. Het is nogal een tragisch moment.”
Garbati plaatste eerder dit jaar foto’s van het beeld op zijn Facebook-pagina. Hij merkte onmiddellijk dat vrienden, daarna vrienden van vrienden, en vervolgens mensen die hij helemaal niet kende, het beeld gebruikten om hun reacties op het nieuws te illustreren, of als profielfoto. Een Italiaanse schrijfster genaamd Sara Giovinazzi publiceerde een blog post die zijn sculptuur gebruikte om na te denken over het idee van mythologische omkeringen verspreidde het beeld nog verder.
Toen Medusa begon op te duiken over de hele sociale media, op Reddit, Twitter en Instagram, Garbati sloot zich aan bij Twitter om fans er voorzichtig aan te herinneren dat hij de kunstenaar achter het werk was, en dat het beeld niet, zoals sommigen hadden gemeld, in Florence, Italië was, maar in zijn atelier in Argentinië.
Garbati zegt dat hij het op prijs heeft gesteld een nieuw publiek te vinden voor een ouder werk, maar wat hem echt beviel en opviel waren de berichten over Medusa en zijn versie van het verhaal.
“Mensen van over de hele wereld begonnen me berichten te sturen, me te vertellen dat ze gefascineerd waren door het beeld en me te bedanken,” zei hij. “Wat? Je hoeft me niet te bedanken. Ik bedank je vanwege dit bericht. Het is prachtig om die woorden te ontvangen.”
In een eerdere versie van dit verhaal stond abusievelijk dat Zeus Medusa verkrachtte. Het was Poseidon, niet Zeus. Zeus was de vader van Perseus, en verkrachtte volgens de mythe Leda, Europa, en Antipode, en was medeplichtig aan de ontvoering en verkrachting van zijn dochter Persephone, maar niet Medusa.