Bij de schietpartij van zondagmiddag tussen rivaliserende motorbendes in Waco, Texas, zijn ten minste negen doden en 18 gewonden gevallen en zijn ongeveer 170 personen beschuldigd van diverse misdrijven.

Er zijn in het verleden voortdurend oorlogen tussen motorbendes geweest, waarbij veel doden zijn gevallen. Maar wat de schietpartij in Waco zo anders maakte – waarom een deskundige het ongekend noemde – was dat het een extreme, enkelvoudige gebeurtenis was waarbij ten minste vijf motorbendes aanwezig waren.

Outlaw motorcycle gangs vertegenwoordigen een kleine minderheid van de bende-activiteit in de Verenigde Staten. Het National Gang Report 2013 van de FBI schatte dat 88 procent van de bendeleden in straatbendes zit, 9,5 procent in gevangenisbendes, en de resterende 2,5 procent in motorbendes.

Tegelijkertijd hebben motorbendes de neiging om onevenredig problematisch te zijn voor agenten: in hetzelfde onderzoek identificeerde 14 procent van de rechtshandhavingsambtenaren motorbendes als de eerste van de meest problematische bendes in hun rechtsgebied.

Ondanks incidentele verschijningen in de popcultuur, kunnen outlaw motorcycle gang (OMG) -activiteit en -cultuur ondoorzichtig zijn. Hier is een overzicht van waar outlaw gangs vandaan kwamen, wat ze nu doen, en waarom de Waco clash gebeurde.

Waar kwamen outlaw motorcycle gangs vandaan?

Zoals Michael Miller van de Washington Post vertelt in een uitstekend stuk over de geschiedenis van outlaw motorcycle gangs, schoot de cultuur wortel in de nasleep van de Tweede Wereldoorlog, toen miljoenen jonge mannen naar huis terugkeerden en velen worstelden om zich opnieuw aan te passen aan het burgerleven. “De anomie die het einde van de oorlog teweegbracht was cruciaal voor de vorming van de subcultuur; de relatieve welvaart van de naoorlogse jaren was nog belangrijker voor de vorming van de structuur, het imago en de normen”, schrijft professor en motorbendeskundige James Quinn van de University of North Texas in een artikel uit 2001 (hoedtip Miller). De gezonde naoorlogse economie maakte de aanschaf van de motorfietsen zelf mogelijk (net als de ontslagvergoeding van veteranen); nostalgie naar de kameraadschap en het nemen van risico’s tijdens de oorlog maakte de focus van de clubs op mannelijke binding en gevaarlijke activiteiten zoals motorrijden bijzonder aantrekkelijk.

De centrale gebeurtenis die het begin inluidde van de criminele motorbendecultuur vond plaats in Hollister, Californië, op 4 juli 1947. Een officiële American Motorcyclist Association race vond plaats buiten de stad, waarna een aantal aanwezigen (sommige leden van motorclubs, sommige niet) overliepen naar Hollister en overgingen tot extreme dronkenschap en het aanrichten van kleine schade aan winkelpuien. William Dulaney – net als Quinn een academicus met belangstelling voor de outlaw biker cultuur – betoogt dat de ordeverstoring zelf relatief klein was. Maar kort daarna publiceerde Life magazine een artikel over het evenement waarin het werd afgeschilderd als een regelrechte rel, inclusief deze foto van Barney Petersen van de San Francisco Chronicle waarop motorrijder Eddie Davenport te midden van lege bierflessen op zijn motorfiets zit te drinken. Dulaney en andere bronnen beweren dat de foto in scène is gezet, maar hij heeft wel bijgedragen aan het populaire beeld van motorrijders als gedegenereerden en hooligans:

Na afloop hebben officiële motorrijdersorganisaties – met name de AMA – zich verzet tegen het afschilderen van motorrijders als dronken schurken. Hun eigenlijke verklaringen zijn echter overschaduwd door een hoogstwaarschijnlijk apocrief verhaal: dat de AMA een persverklaring uitbracht waarin werd gesteld dat 99 procent van de motorrijders “goede, fatsoenlijke, gezagsgetrouwe burgers” waren, in Dulaney’s woorden. De AMA heeft gezegd dat ze geen gegevens heeft dat zo’n verklaring ooit naar buiten is gebracht.

Maar het verhaal gaf aanleiding tot “one-percenter”, een term die verwijst naar leden van criminele motorbendes als de Hells Angels en de Bandidos. Als 99 procent van de motorrijders gezagsgetrouw was, dan waren de leden van de outlaw motorcycle gangs de andere jongens, en met trots. Zelfs vlak na het Hollister debacle, genoten meer ruige groepen zoals de Boozefighters Motorcycle Clubs van de afkeuring. “Terwijl de gewone motorrijders en motorrijdersorganisaties zich probeerden te distantiëren van de mythe van Hollister, koesterden clubs als de Boozefighters zich erin”, schrijft Dulaney. “Zo was het dat de geboorte van outlaw motorclubs het resultaat was van een belegering die nooit heeft plaatsgevonden.”

Wat doen outlaw motorbendes dat hen outlaws maakt?

Eerst een opmerking over de terminologie: oorspronkelijk werd “outlaw motorcycle clubs” gewoon gebruikt om te verwijzen naar clubs die niet erkend waren door de AMA. Dulaney, bijvoorbeeld, maakt een onderscheid tussen “outlaw” clubs en de echte “one-percenter” clubs. Maar tegenwoordig worden “one-percenter” en “outlaw” vaak als synoniemen gebruikt.

Outlaw clubs hebben de neiging zich met dezelfde soort zaken bezig te houden als andere misdaadsyndicaten: drugs, wapens, prostitutie, diefstal, enz. Maar het is de moeite waard in gedachten te houden dat, terwijl de rechtshandhaving denkt over outlaw clubs als criminele operaties, de leden zelf ze in de eerste plaats zien als broederlijke genootschappen. “Er is een broederlijke kant. Ze doen aan speelgoedlopen en organiseren motorraces en dat soort dingen, en dat is een belangrijk deel van hun leven en iets waar ze trots op zijn,” zegt Quinn. “Ze willen eruit zien als een normale broederlijke organisatie zoals de Rotary Club of de Elks of wat dan ook. Dat zijn ze niet. Er zijn elementen van dat soort organisatie, ze hebben elementen van een bende in termen van loyaliteit en emotionaliteit, en ze hebben elementen van bedrijfsorganisatie.”

In zijn paper uit 2001 legde Quinn uit dat outlawclubs eind jaren zestig en begin jaren zeventig begonnen te transformeren in georganiseerde misdaadoperaties, meer dan wat dan ook als gevolg van wederzijds wantrouwen. Fietsbendes, schrijft hij, “definiëren hun territorium over het algemeen in termen van hele steden, grootstedelijke gebieden of staten.” Dat betekent dat clubs van nature in elkaars nabijheid opereren, wat wederzijds wantrouwen uitlokt dat uitmondt in een “gevoelde noodzaak om wapens op te slaan en eigendommen te versterken,” wat “aanvankelijk de betrokkenheid van de georganiseerde misdaad motiveerde.” Het is een dynamiek die lijkt op het veiligheidsdilemma dat wapenwedlopen tussen naties aanwakkert.

Een artikel dat probeerde criminele activiteiten onder motorbendes te meten aan de hand van nieuwsberichten, ontdekte dat de meest voorkomende soort misdaad die werd genoemd “lopende instrumentele handelingen” waren – dat wil zeggen, misdrijven die verband houden met de lopende criminele bedrijfsvoering van de clubs, zoals drugshandel of -handel, wapenhandel, witwassen van geld, enz. Daarna kwamen “geplande agressieve daden”, waaronder met name gewelddadige aanvallen op rivaliserende clubs en andere vijanden. Daarna komen de “spontane expressieve daden”, zoals cafégevechten en vechtpartijen, en het minst vaak voorkomende type zijn de “instrumentele daden op korte termijn”, waarbij een diefstal of een andere list wordt gepleegd door een individueel lid en niet als onderdeel van een clubbrede operatie. Barker en Human concluderen dat de Big Four clubs (waarover hieronder meer) “vaak opereren als bendes die gericht zijn op crimineel gewin in plaats van motorclubs.”

Wat zijn de belangrijkste motorbendes waarvan ik op de hoogte moet zijn?

Traditioneel staan de belangrijkste één-per-center bendes bekend als de “Big Four”:

• De Hells Angels, opgericht in 1948 en beroemd gemaakt door Hunter S. Thompson in zijn 1967 boek Hell’s Angels: The Strange and Terrible Saga of the Outlaw Motorcycle Gangs. Geassocieerd met de late jaren 1960 tegencultuur, zijn ze misschien het best bekend voor het doodsteken van Meredith Hunter, een 18-jarige zwarte man, tijdens de set van de Rolling Stones op het 1969 Altamont Free Concert, waar de club was ingehuurd om beveiliging te bieden.
• De Bandidos, opgericht door Donald Chambers in 1966. Dit is een van de twee belangrijkste clubs die betrokken waren bij de schietpartij in Waco, en van oudsher de bende die de leiding heeft in Texas. Zij zijn een vijand van de Hells Angels.
• The Outlaws, die zichzelf brandmerken als de oorspronkelijke outlaw club, opgericht in 1935 vóór de naoorlogse hausse van motorclubs. Net als de Bandidos, zijn ze een traditionele vijand van de Angels. Quinn zegt dat de Outlaws bijzonder prominent zijn ten oosten van de Mississippi.
• De Pagans, opgericht in 1959. Volgens Barker en Human zijn de Pagans “de meest geheimzinnige van de clubs” en “geven zij geen lijst van hun afdelingen en hebben zij geen afdelingen buiten de Verenigde Staten. Er zijn grotere outlaw motorcycle clubs/bendes dan de Pagans in de V.S. en internationaal, maar de Pagans zijn in de Big 4 opgenomen vanwege hun neiging tot geweld en criminele activiteiten”. Volgens Quinn zijn ze een macht in het midden van de Atlantische Oceaan.

Daarnaast hebben de Mongols – een Latino-bende met het centrum in Los Angeles – de laatste jaren een prominente plaats verworven. “De Mongolen zijn een grote kracht in de Verenigde Staten en ze beginnen internationaal te worden,” zegt Quinn. Barker heeft ook geschreven over een “Big Five” die bestaat uit de traditionele Big Four en de Sons of Silence, een kleinere groep die sterk is in het Midwesten. Naast deze zes groepen noemt het ministerie van Justitie ook de Black Pistons-club (een “ondersteuningsclub” voor de Outlaws, waaruit de laatste leden rekruteert) en de Vagos aan de westkust.

Quinn zegt dat de Hells Angels en Bandidos op dit moment wereldwijd de dominante clubs zijn, terwijl “de Mongols een enorme kracht zijn in de Verenigde Staten, en ze beginnen internationaal te gaan.”

De geografische verdeling van de groepen is sinds de jaren negentig aanzienlijk veranderd. “Een paar decennia geleden zou het een heel duidelijk beeld zijn geweest, met de Hells Angels aan de westkust en in het noordoosten, de Outlaws in een zwad van Florida tot Detroit en Chicago, de Bandidos van het Midwesten tot in Texas en tot in de staat Washington, en de Mongols grotendeels in Zuid-Californië,” zegt Quinn. “Sindsdien hebben al die clubs zich uitgebreid, en ze hebben zich uitgebreid in elkaars gebieden.”

Wie is toegelaten tot motorbendes?

Motorclubs hebben de neiging om alleen mannen toe te laten. “De cultuur van OMG’s is notoir vrouwenhatend,” schrijven Quinn, Anand Bosmia, Todd Petersen, Christoph Griessenauer en Shane Tubbs in een artikel uit 2014 voor het Western Journal of Emergency Medicine over hoe ER-personeel moet omgaan met motorrijders, “en vrouwen die zijn aangesloten bij deze bendes worden over het algemeen gedwongen tot prostitutie of drugshandel op straatniveau.” Een aantal clubs, waaronder de Hells Angels en de Outlaw Motorcycle Club, beperken het lidmaatschap tot blanke mannen.

De Bandidos zijn iets minder uitsluitingsgezind, hoewel nog steeds overwegend blank. Skip Hollandsworth van Texas Monthly merkte op dat “hoewel de club voornamelijk uit blanke mannen bestond, Chambers ook Hispanics verwelkomde, en gedurende een paar jaar was er een zwarte man die met de club meereed. Zijn bijnaam was Spook.” De grote uitzondering op dit patroon van blanke dominantie is de Mongols, een voornamelijk Latino motorclub in Los Angeles met een geschiedenis van anti-zwart geweld.

Hoe verhouden motorbendes zich tot andere vormen van georganiseerde misdaad?

In veel gevallen hebben outlaw motorbendes connecties met straatbendes, gevangenisbendes en andere criminele operaties buiten de motorbendewereld. Het bende-rapport van de FBI vermeldt banden tussen de Bandidos en Los Zetas, het beroemde wrede Mexicaanse drugskartel. Onderzoekster Danielle Shields merkt op dat de Mongols hebben samengewerkt met de Mexicaanse maffia bij drugsoperaties, hoewel de rekruteringsacties van de Mongols gericht op straatbendeleden een tijdelijke breuk veroorzaakten.

Er is ook een lange geschiedenis van blank nationalisme in het motorrijden, zowel in expliciet blanke supremacistische of neonazi motorclubs als onder leden van meer mainstream clubs. In 2008, bijvoorbeeld, organiseerden de Outlaws een St. Patrick’s Day evenement in Florida gesponsord door de witte supremacistische groepen Confederate Hammerskins en Blood & Honour America. Leden van de Hells Angels hebben, althans bij sommige gelegenheden, samengewerkt met de Aryan Brotherhood. Het is niet ongewoon dat leden van motorbendes tatoeages hebben van het dubbele bliksemschichtlogo van de Nazi SS, maar de Anti-Defamation League merkt op dat dit zo vaak voor de shockwaarde is als voor iets anders.

Wat was het specifieke geschil in Waco? Is zoiets al eerder gebeurd?

Tenminste vijf verschillende bendes waren aanwezig in het Twin Peaks Restaurant toen de schietpartij in Waco begon, maar de aanstichtende factor was een geschil tussen de Bandidos – de MC die Texas al jaren in handen heeft – en de Cossacks, een lokale bende die probeert door te dringen in de staat. De Cossacks hebben onlangs gesproken over een mogelijke alliantie met de Hells Angels, de gezworen vijanden van de Bandidos, en begonnen met het dragen van een Texaanse patch op hun leren jassen, een zet die Steve Cook, uitvoerend directeur van de Midwest Outlaw Motorcycle Gang Investigators Association, Libby Nelson vertelde dat het “eigenlijk een klap in het gezicht van de Bandidos was.”

Cook vertelde Miller van de Post dat het erop lijkt dat het gevecht door de deelnemers werd verwacht: “Je kunt aan het aantal wapens zien dat ze op zoek waren naar een gevecht. Ze waren voorbereid.”

Quinn beschreef de Waco-schietpartij als “ongekend.” Er zijn in het verleden oorlogen geweest tussen motorbendes, met een aanzienlijk aantal doden, maar zonder extreme gebeurtenissen zoals de schietpartij in Waco. De Great Nordic Biker War van het midden van de jaren negentig zette de Angels en de Bandidos tegen elkaar op, en resulteerde in een dozijn moorden en bijna 80 schietpartijen. De Quebec Biker War, die eind jaren ’90 begon en tot ver in de jaren 2000 voortduurde, zette Rock Machine – een lokale club die een bondgenootschap zou aangaan met de Bandidos – tegenover de Hells Angels, en kostte aan ongeveer 150 mensen het leven. Zoals Miller opmerkt, beweerde in 2009 een ex-agent die werd beschuldigd van het doden van acht Bandidos-leden dat het hoofd van Bandidos wereldwijd, Jeff Pike, opdracht gaf tot de moorden.