In dit overzicht worden besproken:

• Baarmoederslijmvliezen
• Uterus – Baarmoeder
• Wat veroorzaakt vleesbomen?
• Kunnen vleesbomen veranderen in kanker?
• Wie ontwikkelt er meestal vleesbomen?
• Symptomen
• Hoe weet je dat je een vleesboom hebt?
• Diagnostische procedures
• Fibromen en zwangerschap
• Behandelingen
• Ontwikkeling van nieuwe behandelingen

Fibromen

Baarmoedervibromen zijn veel voorkomende niet-kankerachtige (goedaardige) tumoren van de baarmoeder en zijn de meest voorkomende reden om een hysterectomie aan te bevelen. Ze groeien uit de spierwand van de baarmoeder en bestaan uit spier- en vezelweefsel. Veel vrouwen boven de 35 hebben myomen, maar meestal geen symptomen.

Bij sommige vrouwen kunnen myomen (myomen) echter hevige bloedingen, bekkenongemakken en pijn veroorzaken en soms druk uitoefenen op andere organen. Deze symptomen kunnen behandeling vereisen. De behandeling kan bestaan uit medicijnen om de pijn en het bloeden onder controle te houden, hormoontherapie om de tumor te verkleinen, een operatie om de tumor te verwijderen of soms een hysterectomie. Er zijn veelbelovende nieuwe experimentele geneesmiddelen die de tumoren tijdelijk kunnen doen krimpen. Deze geneesmiddelen kunnen ernstige bijwerkingen hebben en zijn over het algemeen zeer kostbaar. Er bestaat een soort buikoperatie (myomectomie) waarbij het myoom wordt verwijderd zonder de baarmoeder te verwijderen (zie Alternatieven voor aanvullende informatie). Deze behandelingen kunnen afdoende zijn of tijdelijke verlichting bieden en een vrouw in staat stellen een hysterectomie uit te stellen, vooral als zij nog kinderen wil baren. In de meest ernstige gevallen kan een hysterectomie worden aanbevolen.

Sommige vrouwen kiezen ervoor om niets te doen, omdat vleesbomen vaak in omvang afnemen als een vrouw door de menopauze gaat.

Wat is een vleesboom?

Een vleesboom is een niet-kankerachtig gezwel (tumor) dat bestaat uit voornamelijk vezelig weefsel, zoals spieren. Fibromen groeien in of rond de baarmoeder (uterus). Ze zijn het meest voorkomende type gezwel in het bekkengebied van een vrouw (het bekken is de benige structuur aan de onderkant van de wervelkolom).

Baarmoedervibromen

Volgens de Amerikaanse National Institutes of Health (NIH) heeft 20-25% van de vrouwen in de vruchtbare leeftijd vleesbomen. Tegen de leeftijd van 50 jaar hebben tot 80% van de zwarte vrouwen en tot 70% van de blanke vrouwen myomen. Baarmoedermyomen komen het meest voor bij vrouwen van in de 40 en begin 50, hoewel sommige vrouwen al op jongere leeftijd myomen kunnen ontwikkelen. Ten minste 25% van de vrouwen heeft myomen in de baarmoeder die problemen kunnen veroorzaken. Veel vrouwen met myomen hebben nooit problemen en weten niet dat ze een myoom hebben.

Uterus – Baarmoeder

De uterus (baarmoeder) is een peervormig orgaan dat zich in het onderste deel van het lichaam van een vrouw bevindt. Het bestaat uit de spierwand, het baarmoederslijmvlies en de baarmoederhals (opening). Bij vrouwen die niet zwanger zijn, wordt het baarmoederslijmvlies maandelijks verwijderd als onderdeel van de menstruatiecyclus (menstruatie). Bij vrouwen die zwanger zijn, is de baarmoeder de plaats waar een foetus zal groeien en zich zal ontwikkelen.

Figuur 1. Vrouwelijk voortplantingssysteem

Zijn er verschillende soorten vleesbomen?

Een vleesboom kan heel klein zijn, ter grootte van een zaadje, of groot, ter grootte van een grapefruit. De medische term voor een vleesboom is leiomyoom of myoom. Een vrouw kan één vleesboom hebben of vele. Een vleesboom kan zich in de baarmoeder (submucosaal), buiten de baarmoeder (subserosaal) of in de wand van de baarmoeder (intramuraal) bevinden. De meeste myomen groeien in de wand van de baarmoeder. Fibromen kunnen ook uit de baarmoeder groeien op steeltjes die peduncles worden genoemd.

Figuur 2. Illustratie van baarmoederfibromen van de US Health and Human Women’s Health-website

Wat zijn de oorzaken van fibromen?

Fibromen ontstaan wanneer cellen overgroeien in de wand van de baarmoeder. De oorzaak van myomen in de baarmoeder is echter niet bekend. Onderzoekers hebben veel ideeën over wat myomen kan veroorzaken, maar geen van deze wordt gezien als een definitieve oorzaak van myoom tumoren. Enkele van deze ideeën zijn:

• Fibromen kunnen genetisch zijn (komt voor in families).
• Vrouwelijke hormonen, oestrogeen en progesteron, veroorzaken de groei van fibromen.

Fibromen groeien snel tijdens de zwangerschap, wanneer de hormoonspiegels hoog zijn en krimpen wanneer anti-hormoon medicijnen worden gebruikt. Fibromen stoppen ook met groeien of krimpen zodra een vrouw de menopauze bereikt.

Kunnen myomen in kanker veranderen?

Fibromen zijn meestal goedaardig (niet kankerverwekkend). Het hebben van vleesbomen verhoogt het risico van een vrouw op het ontwikkelen van kanker niet. In minder dan 1 op de 1.000 gevallen ontstaat een kankergezwel. Een kankergezwel wordt leiomyosarcoom genoemd.

Wie krijgt er meestal vleesbomen?

Leeftijd, ras, levensstijl en genetica kunnen een rol spelen bij het ontstaan van vleesbomen. Hier zijn de paar bekende risicofactoren:

• Het hebben van een familielid met vleesbomen verhoogt het risico. Als de moeder van een vrouw vleesbomen had, is haar risico op het hebben van vleesbomen ongeveer 3 keer hoger dan gemiddeld.
• Afrikaans-Amerikanen hebben 2-3 keer meer kans om zich te presenteren met symptomatische (problemen zoals pijn of bloeden) baarmoederfibromen en zullen vaak op jongere leeftijd vleesbomen ontwikkelen dan de rest van de bevolking van vrouwen met baarmoederfibromen.
• Aziatische vrouwen hebben een lagere incidentie van symptomatische baarmoederfibromen.
• Obesitas is geassocieerd met baarmoederfibromen. Het risico van obese vrouwen om myomen te ontwikkelen is 2-3 keer groter dan vrouwen met een gemiddeld gewicht.
• Het eten van rundvlees, rood vlees (anders dan rundvlees), en ham is in verband gebracht met het hebben van baarmoederfibromen, terwijl het eten van groene groenten vrouwen lijkt te beschermen tegen het ontwikkelen van myomen.

Wat zijn de symptomen van myomen?

Voor de meeste vrouwen veroorzaken myomen geen symptomen. Minstens 25% van de vrouwen met baarmoedermyomen heeft wel klachten, die kunnen bestaan uit:

• Zwaar bloedverlies of pijnlijke menstruatie
• Bloedingen tussen menstruaties
• Krampen
• Bloeden van de onderbuik (buik of bekkengebied)
• Gevoel van volheid in het bekkengebied
• Pijn bij het vrijen
• Lage rugpijn
• Vaak moeten plassen

Fibromen kunnen ook onvruchtbaarheid veroorzaken (niet zwanger kunnen worden), miskramen, of voortijdige bevalling (bevalling voor 37 weken zwangerschap).

Hoe weet u of u een vleesboom heeft?

Het kan zijn dat u niet weet of u vleesbomen heeft als ze geen problemen veroorzaken. Een zorgverlener kan een vleesboom vinden bij een routineonderzoek, of u kunt naar uw zorgverlener gaan als u symptomen hebt. De zorgverlener kan:

• Een lichamelijk onderzoek van uw baarmoeder (bekkenonderzoek) doen om de grootte van uw baarmoeder (baarmoeder) te controleren, en kan de vleesboom voelen als een knobbel op uw baarmoeder tijdens het bekkenonderzoek.
• U voor een procedure sturen om een “foto” van uw baarmoeder te krijgen.
• Bloedonderzoek doen om uw bloedbeeld te controleren op bloedarmoede (laag ijzergehalte in uw bloed als gevolg van zware menstruaties of bloedingen tussen de menstruaties) of op andere problemen.

Het bekkenonderzoek en de tests helpen uw zorgverlener erachter te komen of u vleesbomen heeft, waar ze zitten en hoe groot ze zijn.

Welke procedures kunnen worden gedaan om erachter te komen of u vleesbomen heeft?

Uw zorgverlener kan een beeldvormend onderzoek doen om een foto te maken die bevestigt dat u vleesbomen heeft. Dit kan onder meer zijn:

• Echografie (US) – maakt gebruik van geluidsgolven om een beeld te produceren om te zien of u vleesbomen hebt. Tijdens de echografie kan een echosonde op de buik worden geplaatst of in de vagina worden ingebracht.
• Magnetic Resonance Imaging (MRI) – hierbij worden magneten en radiogolven gebruikt om het beeld te produceren.
• Röntgenstralen – hierbij wordt een vorm van straling gebruikt om het beeld te produceren.
• Cat Scan (CT) – maakt vele röntgenfoto’s van het lichaam vanuit verschillende hoeken voor een vollediger beeld.
• Hysterosalpingogram (HSG)
• Sonohysterogram – een echografisch onderzoek waarbij zoutoplossing en echografie worden gebruikt om de baarmoeder en het bekkengebied te bekijken.

Het kan ook zijn dat u aanvullende procedures nodig hebt om zeker te weten of u vleesbomen hebt. Er zijn twee soorten procedures om dit te doen:

• Diagnostische Laparoscopie of Gynaecologische Laparoscopie – een operatie waarbij de arts een snede in de buik maakt en een dunne verlichte buis met een kleine camera erin inbrengt. Hierdoor kan de arts in de buik kijken om de baarmoeder, de eierstokken en het bekkengebied te bekijken.
• Hysteroscopie – De arts brengt een lange, dunne buis met een lampje via de vagina en de baarmoederhals in de baarmoeder. Aan de hysteroscoop zijn een lampje en een camera bevestigd, zodat uw arts de binnenkant van de baarmoeder op een videoscherm kan zien.

Zal ik problemen hebben om zwanger te worden als ik vleesbomen heb?

In sommige gevallen zijn vleesbomen ernstig genoeg om te voorkomen dat een vrouw zwanger wordt (onvruchtbaarheid). Als een vrouw zwanger is, kunnen vleesbomen problemen (complicaties) veroorzaken tijdens de zwangerschap, de bevalling en de kraamtijd. Omdat vleesbomen door hormoonspiegels worden gestuurd, groeien ze snel tijdens de zwangerschap. De hormoonspiegels zijn hoog tijdens de zwangerschap.

Wat voor problemen veroorzaken vleesbomen tijdens de zwangerschap?

De meest voorkomende complicaties veroorzaakt door vleesbomen tijdens de zwangerschap zijn:

• De bevalling vordert niet – dit kan gebeuren als de baarmoeder niet samentrekt zoals het zou moeten en de baby niet door het geboortekanaal naar buiten komt om geboren te worden.
• Baby ligt in stuit – de baby komt er met de billen eerst uit. De gebruikelijke positie van een baby is dat het hoofd eerst naar buiten komt, maar baby’s in stuitligging liggen eerst onder of met de voeten naar buiten.
• Placenta-abruptie – de placenta trekt weg uit de baarmoeder (baarmoeder) vóór de bevalling.
• Vroeggeboorte – de baby wordt geboren vóór 37 weken zwangerschap.
• Keizersnede (keizersnede) – er wordt een snede (incisie) gemaakt in de buik (buik) en de baarmoeder (baarmoeder) van de moeder en de baby wordt eruit getild.
  • www.health.ny.gov/community/pregnancy/what_will_giving_birth_be_like.htm#section

Wat zijn de behandelingen voor vleesbomen?

Als een vrouw hevige bloedingen heeft die een laag bloedbeeld kunnen veroorzaken, of last heeft van hevige krampen, pijnlijke menstruaties, onvruchtbaarheid of blaas- of darmproblemen, zal ze behandeld moeten worden.

Voordat u beslist over een behandeling, is het belangrijk om met uw zorgverlener te praten om meer informatie te krijgen. Vraag uw zorgverlener:

• Hoeveel myomen heb ik en zullen ze groter worden?
• Waar zitten ze en zullen ze problemen veroorzaken?
• Heb ik behandeling nodig als ik geen problemen heb?
• Wat zijn mijn keuzes voor behandeling?
• Kan ik andere opties proberen, zoals medicijnen of hormoontherapie, voordat ik een operatie probeer?
• Wat zijn de andere behandelingsopties dan hysterectomie?
• Wat zijn de risico’s en voordelen van deze behandelingsopties?

Als u meer informatie nodig hebt voordat u een beslissing neemt over een behandeling, kunt u uw zorgverlener vragen u door te verwijzen naar een andere arts voor een second opinion om er zeker van te zijn dat u de beste beslissing neemt.

Er zijn veel opties voor de behandeling van baarmoederfibromen, waaronder:

• Medicijnen
• Hormoontherapie
• Chirurgie
• Embolisatie

Medicijnen

Voor af en toe lichte tot matige pijn of ongemak kan een vrij verkrijgbare medicatie zoals ibuprofen of acetaminophen worden genomen. Niet-steroïde ontstekingsremmers (NSAID’s), zoals ibuprofen, kunnen bij gebruik tijdens de vroege zwangerschap een miskraam veroorzaken.

Voor symptomen van hevig bloedverlies, dat bloedarmoede kan veroorzaken, kan het innemen van een ijzersupplement en een ijzerrijk dieet helpen bloedarmoede te voorkomen of te behandelen. Meer ernstige symptomen kunnen sterkere medicijnen vereisen die op recept verkrijgbaar zijn bij uw zorgverlener.

Hormoontherapie

Birth control pills (orale anticonceptiemiddelen) kunnen worden gebruikt om de bloedingssymptomen van vleesbomen te behandelen. Laaggedoseerde anticonceptiepillen of progesteronachtige injecties (zoals Depo-Provera) doen myomen niet groeien en kunnen helpen om hevige bloedingen onder controle te houden. Een intra-uterine apparaat (IUD) dat een kleine hoeveelheid progesteron-achtige medicatie bevat (zoals Mirena IUD) kan ook de symptomen van vleesbomen onder controle houden en zorgen voor geboortebeperking.

Gonadotropine-releasing hormoon agonisten (GnRHa)

Sommige vleesbomen worden behandeld met GnRHa, een hormoon dat de hoeveelheid oestrogeen vermindert om de vleesbomen te laten krimpen en de symptomen onder controle te houden. Soms wordt GnRHa vóór een operatie gebruikt om de vleesbomen gemakkelijker te kunnen verwijderen. De meeste vrouwen kunnen GnRHa zonder problemen innemen, maar het gebruik van GnRHa veroorzaakt menopauze-achtige bijwerkingen, zoals:

• Hotflashes
• Depressie of stemmingswisselingen
• Verleinderde seksuele interesse
• Insomnia (niet kunnen slapen)
• Hoofdpijn
• Botverdunning
• Gewrichtspijn

De bijwerkingen gaan over als de GnRHa wordt gestopt, en als je stopt met de medicijnen groeien de vleesbomen vaak snel weer aan. De meeste vrouwen worden niet ongesteld als ze GnRHa nemen. Dit kan de symptomen van hevig bloedverlies verlichten en het lage bloedbeeld (bloedarmoede) verbeteren dat kan optreden bij hevig bloedverlies. Omdat GnRHa kan leiden tot botverdunning, wordt het meestal gebruikt voor zes maanden of minder.

Chirurgie

Er zijn drie chirurgische behandelingen voor myomen:

• Myomectomie – het wegsnijden van myomen uit de baarmoeder,
• Endometriumablatie – het verwijderen of vernietigen van het baarmoederslijmvlies, of
• Hysterectomie – het verwijderen van de hele baarmoeder.
  • www.health.ny.gov/community/adults/women/hysterectomy/

De gebruikte chirurgische methode hangt af van de grootte, de plaats en het aantal myomen.

Myomectomie

Myomectomie is het verwijderen van myomen zonder de baarmoeder weg te nemen, waardoor zwangerschap voor sommige vrouwen mogelijk wordt. Een vrouw die een myomectomie heeft ondergaan, kan problemen krijgen met de placenta of kan een keizersnede waarschijnlijker maken als ze zwanger wordt. Ook na een myomectomie kunnen zich opnieuw myomen ontwikkelen.

Myomectomie kan worden gedaan door:

• Laparoscopie – waarbij een of meer kleine sneetjes in de buik worden gemaakt en een verlicht kijkinstrument wordt ingebracht om de myomen via de kleine sneetjes te verwijderen,
• Hysteroscopie – waarbij een verlicht kijkinstrument via de vagina en in de baarmoeder gaat om de myomen te verwijderen, of
• Laparotomie – een grote operatie die wordt uitgevoerd door een grotere snee in de buik en in de baarmoeder te maken.

Het type operatie dat voor de myomectomie wordt gedaan, hangt af van de grootte en de plaats van de myomen.

Endometriale Ablatie

Endometriale Ablatie is wanneer de bekleding van de baarmoeder wordt verwijderd of vernietigd met behulp van laser, draadlussen, bevriezing of andere methoden om zeer hevige bloedingen onder controle te krijgen. Deze procedure wordt gewoonlijk als een kleine operatie beschouwd en kan poliklinisch worden uitgevoerd. Een vrouw die deze procedure ondergaat, zal geen kinderen kunnen krijgen. Complicaties kunnen voorkomen, maar komen niet vaak voor.

Hysterectomie

Een hysterectomie is een operatie waarbij de baarmoeder (uterus) wordt verwijderd. De enige absolute genezing van baarmoederfibromen is een hysterectomie. Deze ingreep leidt tot permanente onvruchtbaarheid; een vrouw zal geen kinderen kunnen krijgen. Een hysterectomie is een zware operatie. Alle hierboven genoemde mogelijke risico’s van een operatie zijn hetzelfde voor een hysterectomie.

• Hysterectomie

Embolisatie

Embolisatie van baarmoedermyomen (UFE) of Uterus Artery Embolization (UAE) – een niet-chirurgische procedure die de bloedtoevoer naar myomen in de baarmoeder blokkeert. Embolisatie wordt uitgevoerd met plaatselijke verdoving en er zijn geen incisies of sneden in de huid. Een dun, flexibel slangetje wordt tot in de bloedvaten geleid die het myoom van bloed voorzien; vervolgens wordt een oplossing in de bloedvaten geïnjecteerd. Hierdoor wordt de bloedtoevoer naar het myoom geblokkeerd, waardoor het krimpt. Fibromen die met embolisatie worden behandeld, krimpen tot de helft of meer. Het normale baarmoederweefsel blijft meestal onaangetast, omdat het door andere bloedvaten wordt gevoed.

Na embolisatie is zwangerschap mogelijk, maar de risico’s voor zwangerschap na embolisatie zijn niet volledig bekend. Embolisatie is een procedure voor vrouwen die in de toekomst geen kinderen willen krijgen.

Vrouwen die worden beschouwd als de beste kandidaten voor embolisatie zijn vrouwen die:

• myomen hebben die hevige bloedingen veroorzaken
• myomen hebben die pijn veroorzaken of op de blaas of het rectum drukken
• geen hysterectomie willen
• in de toekomst geen kinderen willen krijgen

Complicaties van embolisatie komen niet vaak voor, maar kunnen wel voorkomen. Deze zijn:

• Infectie – de ernstigste, mogelijk levensbedreigende complicatie van embolisatie. Ga onmiddellijk naar uw arts als u hoge koorts heeft en zich ziek voelt of als u pus in uw vaginale afscheiding ziet. In zeldzame gevallen is een spoedhysterectomie nodig om een geïnfecteerde baarmoeder te behandelen.
• Verlies van menstruaties
• Vroege menopauze
• Vorming van littekenweefsel

Het is echter belangrijk om op te merken dat alle vrouwen verschillend zijn en dat de behandeling kan variëren. Alleen uw zorgverlener kan u de beste opties bieden om baarmoederfibromen te behandelen.

Worden er nieuwe behandelingen voor baarmoederfibromen ontwikkeld?

Er zijn verschillende nieuwe manieren om vleesboomweefsel te vernietigen of vleesbomen te verwijderen. Deze methoden zijn nog geen standaardbehandelingen, dus het kan zijn dat uw zorgverlener ze niet aanbiedt en dat uw zorgverzekering ze niet vergoedt.

Als uw arts een van deze procedures aanbiedt, vraag dan:

• Hoe vaak hij of zij deze procedures heeft uitgevoerd,
• Hoe succesvol ze zijn geweest,
• Welke problemen het gevolg kunnen zijn, en
• Of uw verzekering de procedure dekt.

Myolyse

Myolyse is de vernietiging van spierweefsel. Myolyse wordt over het algemeen aanbevolen voor kleinere myomen. Het wordt niet aanbevolen voor vrouwen die hopen kinderen te krijgen. Deze behandelingen kunnen ernstige zwangerschapscomplicaties veroorzaken, zoals littekenvorming in de baarmoeder en infectie; deze kunnen gevaarlijk zijn voor zowel moeder als foetus.

• Laser (myolyse) – meestal gedaan via laparoscopie. Een laser wordt gebruikt om de vleesboom te verwijderen of de bloedtoevoer naar de vleesboom te stollen, waardoor de vleesboom krimpt en uiteindelijk afsterft.
• Koude (cryomyolysis) – meestal gedaan door laparoscopie. Vloeibare stikstof wordt gebruikt om de vleesboom te bevriezen.
• Elektrische stroom – Myoomcoagulatie (myolyse) – meestal gedaan door laparoscopie. Een elektrische naald wordt rechtstreeks in het myoom gebracht, waarbij hoge-temperatuur-energie wordt afgegeven om zowel het myoom als de bloedvaten die het voeden te vernietigen.
• Hoge-frequentie gefocust ultrageluid – Met behulp van een hoge-intensiteit ultrageluidstraal, de Magnetic Resonance Imaging (MRI)-scanner helpt de arts het myoom te lokaliseren, en het ultrageluid zendt zeer hete geluidsgolven uit om het myoom te vernietigen.

Nieuwe geneesmiddelen

Nieuwe antihormonale geneesmiddelen en andere medicijnen worden onderzocht voor de behandeling van vleesbomen, maar er zijn er nog geen beschikbaar of goedgekeurd door de Federal Drug Administration (FDA) voor ons in de VS.

Het is belangrijk dat u met uw zorgverlener praat om volledig te begrijpen wat uw opties zijn voor baarmoederfibromen die u problemen veroorzaken. Als uw arts een hysterectomie aanbeveelt, moet u vragen waarom andere opties niet geschikt voor u zijn. Vergeet niet dat u een tweede mening kunt vragen om er zeker van te zijn dat de behandelingsoptie de juiste voor u is.

Aanvullende informatie over baarmoederfibromen:

• www.niehs.nih.gov/health/topics/population/whealth/index.cfm
• www.womenshealth.gov