Pustynia Libijska, znana również jako Wielkie Morze Piasku lub Pustynia Zachodnia, jest afrykańską pustynią, która znajduje się w północnej i wschodniej części pustyni Sahara i zajmuje południowo-zachodni Egipt, wschodnią Libię i północno-zachodni Sudan. Obejmuje obszar około 1.200.000 kilometrów kwadratowych (463.320 mil kwadratowych), rozciąga się około 1.100 km ze wschodu na zachód i 1.000 km z północy na południe, w około kształt prostokąta.

Ta pustynia jest przede wszystkim piasek i głaz równina i jest zamieszkana przez Senussis, konserwatywnej grupy islamskiej. Skalne płaskowyże i piaszczyste równiny rozciągają się od wschodniej Libii do północno-zachodniego Sudanu. Grupa oaz umożliwia uprawę zbóż, oliwek, winogron i daktyli. Powierzchnia jest łamane przez liczne wąwozy, które zostały prawdopodobnie spowodowane przez erozję związane z cyklami zamrażania i rozmrażania.

Ridges i głębokie depresje (basins) istnieją w kilku częściach pustyni, a nie rzeki lub strumienie drenażu do lub z obszaru. Płaskowyż Jilf al Kabir na pustyni ma wysokość około 2000 metrów, co stanowi wyjątek od nieprzerwanego terytorium skał bazowych pokrytych warstwami poziomo ułożonych osadów, tworzących masywną równinę lub niski płaskowyż.

Przegląd

Na Pustyni Libijskiej znajduje się osiem ważnych depresji, a wszystkie są uważane za oazy, z wyjątkiem najmniejszej, Qattara, ponieważ jej wody są słone. Ograniczona produkcja rolna, obecność pewnych zasobów naturalnych oraz stałe osadnictwo występują w pozostałych siedmiu depresjach, z których wszystkie posiadają słodką wodę dostarczaną przez rzekę Nil lub lokalne wody gruntowe. Oaza Siwa, blisko granicy libijskiej i na zachód od Qattary, jest odizolowana od reszty Egiptu, ale podtrzymuje życie od czasów starożytnych.

Inne główne oazy to Dakhla i Kharga w Egipcie oraz Jaghbub w Libii, które wraz z Siwą tworzą topograficzny łańcuch basenów rozciągający się od oazy Al Fayyum (czasami nazywanej depresją Fayyum), która leży sześćdziesiąt kilometrów na południowy zachód od Kairu, na południe do oaz Bahariya, Farafra i Dakhla, zanim dotrą do największej oazy w kraju, Kharga. Słonawe jezioro, jezioro Karun, na północnych krańcach oazy Al Fayyum, w czasach starożytnych odprowadzało wodę do Nilu. Przez wieki słodkowodne studnie artezyjskie w Oazie Fayyum umożliwiały ekstensywne uprawy na nawadnianym obszarze, który rozciąga się na ponad 2100 km2.

Kluczowe cechy geograficzne

Depresja Qattara

Depresja Qattara, która zawiera drugi najniższy punkt w Afryce, ma powierzchnię około 15 000 km2. (około wielkości Connecticut i Rhode Island), i jest w dużej mierze poniżej poziomu morza (jego najniższy punkt jest 133 metrów poniżej poziomu morza). Słabo zamieszkana Depresja Qattara jest pokryta złymi terenami, słonymi bagnami i słonymi jeziorami.

Gilf Kebir

Płaskowyż Gilf Kebir, który leży w całości w Egipcie, wznosi się około 300 metrów (1000 stóp) ponad ogólną równinę. Jest on w przybliżeniu równy Szwajcarii pod względem wielkości i jest podobny w strukturze do innych piaskowcowych płaskowyżów środkowej Sahary. Jego południowo-wschodnia część jest dobrze zdefiniowana ze wszystkich stron, z stromymi klifami i głębokimi, wąskimi wadis. Część północno-wschodnia, oddzielona od drugiej połowy przez szeroką dolinę zwaną „Gap”, jest bardziej połamana i obejmuje trzy duże wadi z roślinnością.

Morza piaskowe

Trzy morza piaskowe, które zawierają wydmy o wysokości do 110 metrów i które pokrywają około jednej czwartej regionu obejmują:

• Egipskie Morze Piaskowe
• Kalansho Sand Sea
• Ribiana Sand Sea

Flora i fauna

Kamele zostały wprowadzone do Afryki Północnej w pierwszym wieku C.E. Biorąc pod uwagę hiper-suche warunki, fauna środkowej Sahary jest bogatsza niż się powszechnie uważa. W ramach tego ekoregionu istnieje siedemdziesiąt gatunków ssaków, z których dwadzieścia to duże ssaki. Występuje tu również dziewięćdziesiąt gatunków ptaków (w tym sępy i jastrzębie) oraz około stu gatunków gadów. Liczne są również stawonogi, zwłaszcza mrówki.

Zwierzęta obejmują lisy fennec, gryzonie, węże, jaszczurki, owady i skorpiony. Lis fennec ma duże uszy, aby rozproszyć ciepło i owłosione podeszwy, aby chronić swoje stopy podczas przekraczania pustyni w poszukiwaniu jaszczurek i szarańczy. Tego rodzaju przystosowania pozwoliły im przetrwać w tak niegościnnym środowisku. Wiele z tych zwierząt pozyskuje wodę tylko dzięki procesom metabolicznym. Zwierzęta mogą stracić 30-60 procent masy ciała i nadal odzyskać.

Centralna Sahara szacuje się zawierać tylko pięćset gatunków roślin, co jest bardzo mało, biorąc pod uwagę ogromny zakres obszaru. Rośliny takie jak drzewa akacjowe, palmy, sukulenty, kolczaste krzewy i trawy przystosowały się do jałowych warunków, albo przez zmniejszenie utraty wody lub magazynowanie wody. Liście roślin mogą całkowicie wyschnąć, a następnie wrócić do zdrowia.

Historia

Według archeologów Sahara była znacznie gęściej zaludniona ponad dwadzieścia tysięcy lat temu, kiedy klimat pustyni nie był tak suchy jak dziś. Skamieniałości, sztuka naskalna, artefakty z kamienia, harpuny z kości, muszle i wiele innych przedmiotów zostały znalezione w obszarach, które dziś są uważane za zbyt gorące i suche, aby je zamieszkiwać. Artefakty znajdowały się w pobliżu szczątków żyraf, słoni, bawołów, antylop, nosorożców i guźców, a także ryb, krokodyli, hipopotamów i innych zwierząt wodnych, wskazując na obecność jezior i bagien na Saharze.

Pomiędzy dwudziestoma tysiącami a dwunastoma tysiącami lat temu, surowe warunki powróciły i Sahara została w dużej mierze wyludniona, z wyjątkiem górskich miejsc odosobnienia, gdzie znajdowały się źródła i baseny powierzchniowe zasilane przez warstwy wodonośne. Do dziesięciu tysięcy lat temu, zbieracze i rybacy ponownie zasiedlili uzupełnione jeziora, strumienie i bagna. Istnieją pewne ślady możliwego rolnictwa od ośmiu tysięcy lat temu, a bardziej wiarygodne dowody hodowli bydła w górach przez siedem tysięcy lat temu, być może w odpowiedzi na bardziej jałowe warunki. Ta populacja opuściła je ponownie trzy do czterech tysięcy lat temu, gdy warunki się pogorszyły. Sahara stała się w dużej mierze nieprzeniknioną barierą dla ludzi, z rozproszonymi osadami wokół oaz i niewielkim handlem. Jedynym poważnym wyjątkiem była Dolina Nilu

Bezpośrednio po ostatniej epoce lodowcowej Sahara była miejscem o wiele bardziej wilgotnym niż obecnie. Współczesna Sahara nie jest jednak tak bujnie porośnięta roślinnością, z wyjątkiem kilku oaz. Region ten jest taki od około 3 000 lat p.n.e.

Współczesna eksploracja

Od czasów starożytnych Sahara była przemierzana przez muzułmańskich kupców i tubylców. Pierwszym współczesnym odkrywcą tego regionu był Niemiec Friedrich Gerhard Rohlfs. W swoich brawurowych wyprawach w 1865 r. napotkał duży opór ze strony tubylców odwiedzanych saharyjskich oaz i omal nie zginął podczas próby. Wszystkie jego instrumenty i zapiski naukowe zostały zniszczone. Pomimo oporu wobec wszystkich europejskich przybyszów z zewnątrz w tym czasie, zwłaszcza przez Senussis, Rohlfs zdołał wrócić z kilkoma ważnymi odkryciami i pierwszą mapą Pustyni Libijskiej, choć zawierała ona wiele nieścisłości.

W 1924 r. egipski dyplomata Ahmed Hassanein podjął pieszą wyprawę przez Pustynię Libijską o długości 2200 mil (3500 km), podczas której sporządził pierwsze dokładne mapy i odkrył legendarne oazy Jebel Uweinat i Jebel Arkenu. Napisał ważne relacje o Senussis, wyjaśniając ich styl życia i etykę w książce The Lost Oases. Punktem kulminacyjnym jego wyprawy było odkrycie nieznanych źródeł wody, które otworzyły nowe szlaki na Saharze z Kufry do Sudanu. Jest on również pamiętany ze względu na znaczącą sztukę naskalną, którą odkrył i sfotografował, przedstawiającą zwierzęta, w tym lwy, żyrafy, strusie, gazele i prawdopodobnie również bydło, dowód kwitnącej ludzkiej egzystencji dziesięć tysięcy lat temu, zanim pustynnienie zapędziło tych tajemniczych ludzi do doliny Nilu.

Senussis

Senussi (lub Sanussi) odnosi się do muzułmańskiego porządku polityczno-religijnego w Libii i Sudanie założonego w Mekce w 1837 r. przez Wielkiego Senussi, Sayyid Muhammad ibn Ali as-Senussi (1791-1859). Senussi był zaniepokojony zarówno upadkiem myśli i duchowości islamskiej, jak i osłabieniem integralności politycznej muzułmanów. Pozostawał pod wpływem ruchu wahhabickiego, do którego dodał nauki z różnych zakonów sufickich. Od 1902 do 1913 roku Senussi walczył z francuską ekspansją na Saharze i włoską kolonizacją Libii, która rozpoczęła się w 1911 roku. Wnuk Wielkiego Senussiego został królem Libii Idrisem I w 1951 roku. W 1969 r. król Idris I został obalony w wyniku wojskowego zamachu stanu pod przywództwem pułkownika Muammara al-Kaddafiego. Jedna trzecia ludności Libii nadal jest powiązana z ruchem Senussi.

Zakon Senussi był historycznie zamknięty dla Europejczyków i osób z zewnątrz, co prowadzi do tego, że raporty dotyczące ich wierzeń i praktyk są bardzo zróżnicowane.

Odkrywając opozycję w Mekce zbyt potężną, Wielki Senussi osiedlił się w Cyrenajce, w Libii, w 1843 roku, gdzie w górach w pobliżu Derny zbudował Zawia Baida („Biały Klasztor”). Był tam wspierany przez miejscowe plemiona i sułtana Wadai, a jego koneksje rozciągały się na cały Maghreb.

Wielki Senussi nie tolerował fanatyzmu i zabraniał używania używek, jak również dobrowolnego ubóstwa. Członkowie loży mieli jeść i ubierać się w granicach prawa islamskiego i zamiast polegać na dobroczynności, musieli zarabiać na życie pracą. Żadne pomoce do kontemplacji, takie jak procesje, girlandy i okaleczenia stosowane przez sufickich derwiszów, nie były dozwolone. Nie akceptował ani całkowicie intuicyjnych dróg opisywanych przez sufickich mistyków, ani racjonalizmu ortodoksyjnych ulemów; starał się raczej znaleźć drogę pośrednią. Plemiona beduińskie nie wykazywały zainteresowania ekstatycznymi praktykami sufich, które zyskiwały zwolenników w miastach, ale Senussi przyciągał ich bardzo licznie. Względna surowość przesłania Senussi była szczególnie dopasowana do charakteru cyrenajskich Beduinów, których sposób życia nie zmienił się zbytnio w ciągu wieków, od kiedy Arabowie po raz pierwszy przyjęli nauki Proroka Mahometa.

W 1855 roku Senussi przeniósł się dalej od bezpośredniego nadzoru Osmanów do Al-Jaghbub, małej oazy około 30 mil na północny zachód od Siwy. Zmarł w 1860 roku, pozostawiając dwóch synów, Mahommeda Sherifa (1844-1895) i Mohammeda al-Mahdi, któremu przekazał sukcesję.

Sayyid Muhammad al-Mahdi bin Sayyid Muhammad as-Senussi (1845-1902) miał czternaście lat, gdy zmarł jego ojciec. Mohammed al-Mahdi miał władzę suwerena na rozległej, ale prawie pustej pustyni. Pasmo oaz prowadzących z Siwy do Kufry i Borku było uprawiane przez Senussitów, a handel z Trypolisem i Bengazi był wspierany.

Ale nazwany Al Mahdi przez ojca, Mohammed nigdy nie twierdził, że jest Mahdim (Obiecanym), choć był za takiego uważany przez niektórych swoich zwolenników. Jego rosnąca sława sprawiła, że reżim osmański stał się niespokojny i przyciągnął niepożądaną uwagę. W większości Trypolisu i Bengazi jego władza była większa niż władza osmańskich gubernatorów. W 1889 r. szejk został odwiedzony w Al-Jaghbub przez pashę z Benghazi, któremu towarzyszyły osmańskie oddziały. To wydarzenie pokazało szejkowi możliwość zagrożenia i skłoniło go do przeniesienia swojej siedziby do Jof w oazach Kufry w 1894 r., miejsca wystarczająco odległego, aby zabezpieczyć go przed nagłym atakiem.

Do tego czasu pojawiło się nowe zagrożenie dla terytoriów Senussi ze strony kolonialnych Francuzów, którzy posuwali się od strony Konga w kierunku zachodnich i południowych granic Wadai. Senussi powstrzymali ich przed posuwaniem się na północ od Czadu.

W 1902 roku Mohammed al-Mahdi zmarł i został zastąpiony przez swojego bratanka Ahmeda-el Sherifa, ale jego zwolennicy na pustyniach graniczących z Egiptem utrzymywali przez lata, że nie był martwy. Nowy zwierzchnik Senussytów utrzymywał przyjazne stosunki swoich poprzedników z Wadai, rządząc zakonem jako regent dla swojego młodego kuzyna, Mohammeda Idrisa (króla Libii Idrisa I), który w 1917 r. został mianowany przez Brytyjczyków emirem Cyrenajki. Senussi, zachęcani przez Turków, odegrali niewielką rolę w I wojnie światowej, walcząc w wojnie partyzanckiej przeciwko Brytyjczykom i Włochom w Libii i Egipcie.

• Malcolm, Peter i Elie Losleben. 2004. Libia. Cultures of the World series. Tarrytown, NY: Marshall Cavendish. ISBN 0761417028
• Stoppato, Marco C., Alfredo Bini, and Linda M. Eklund. 2003. Deserts. Toronto: Firefly Books. ISBN 1552976696
• Willis, Terri. 1999. Libia. Enchantment of the World series. New York: Grolier Publishing. ISBN 0516210084

Wszystkie linki pobrane 5 lipca 2018.

• Pełny tekst i zdjęcia odkryć Ahmeda Paszy Hassaneina na Pustyni Libijskiej, artykuł z magazynu National Geographic, wrzesień 1924

.