Słowa kluczowe

Hypnic headache, flunarizine, caffeine, indometacyna

Wprowadzenie

Hypnic headache (HH) jest pierwotnym bólem głowy opisanym przez Raskina w 1988 roku i charakteryzującym się nawracającymi nocnymi epizodami bólu głowy, które okresowo budzą śpiącego pacjenta (1). W drugiej edycji klasyfikacji International Headache Society zespół ten został umieszczony w punkcie 4.5, w grupie „Inne pierwotne bóle głowy” (2) (tab. 1). Patofizjologia HH jest nadal nieznana. Postuluje się, że HH jest zaburzeniem o charakterze spektrum, nakładającym się na inne pierwotne bóle głowy. Dla innych autorów może być szczególnym podtypem klasterowego bólu głowy (3). Opisano również przypadki objawowe spowodowane udarem niedokrwiennym tworu siatkowatego przypontyny i oponiakiem tylnego dołu czaszki (4-5).

Opisujemy 6 pacjentów z hipnotycznym bólem głowy według klasyfikacji HIS-II, początkowo leczonych flunaryzyną. Structural lesion has been rule out performing brain MRI in all cases.

Pacjenci i metody

Wyselekcjonowaliśmy sześciu pacjentów (3 kobiety i 3 mężczyzn), u których w naszej klinice rozpoznano hipnotyczny ból głowy, spełniających kryteria HIS-II dla hipnotycznego bólu głowy i wykluczono inne możliwe przyczyny ich bólu głowy. Wszyscy pacjenci byli początkowo leczeni flunaryzyną.

Raporty przypadków

Przypadek 1

51-letni mężczyzna, 1-letni wywiad bólu głowy co noc, o zmiennych godzinach, ból głowy był bardzo silny i miał charakter pulsujący. Ból głowy pojawia się tylko podczas snu i wybudza pacjenta. Nie stwierdzono objawów autonomicznych, takich jak łzawienie, ptoza, katar, światłowstręt czy fonofobia. Badanie przedmiotowe i neurologiczne było prawidłowe. Rezonans magnetyczny mózgu był prawidłowy. Następnie podawano flunaryzynę w dawce 2,5 mg raz dziennie na noc, a bóle głowy prawie całkowicie ustąpiły.

Przypadek 2

57-letni mężczyzna z nadciśnieniem tętniczym w wywiadzie, leczony enalaprylem, skarżył się na nawracające napady bólu głowy, które budziły się dwa razy w tygodniu. Ból był tępy, obustronny, o łagodnym nasileniu i występował niezawodnie około godziny 4. Podczas bólów głowy nie występowały autonomiczne ani ogniskowe objawy neurologiczne. W ciągu dnia nie miał żadnych objawów. Badanie przedmiotowe i rezonans magnetyczny mózgu były całkowicie prawidłowe. Włączono flunaryzynę, która skutecznie łagodziła ból głowy.

Przypadek 3

67-letnia kobieta została oceniona z powodu tępych napadów bólu głowy występujących od 6 miesięcy prawie każdej nocy i rozpoczynających się około 60 min po zaśnięciu. Ból miał charakter holokranialny i był silny. Nie zgłaszano objawów autonomicznych. Badanie neurologiczne, przedmiotowe i MRI były całkowicie prawidłowe. Czas trwania bólu głowy wynosił 15-30 min. Po podaniu flunaryzyny w dawce 2,5 mg przed snem, symptomatologia całkowicie ustąpiła.

Przypadek 4

63-letnia kobieta została przyjęta do naszej poradni. Skarżyła się na silne nocne, niepulsujące ataki bólu głowy o charakterze holocranialnym, bez objawów autonomicznych, nudności i wymiotów. Ataki występowały 4-6 razy w miesiącu przez 11 miesięcy w momencie oceny. Badanie neurologiczne i rezonans magnetyczny mózgu były prawidłowe. Po podaniu flunaryzyny w dawce 5 mg na noc choroba stała się bezobjawowa.

Przypadek 5

Mężczyzna, 52 lata, z trwającym od 2 lat pulsującym bólem głowy, który występował niezmiennie o 3 nad ranem i trwał 30 min. Ból odnosił się do okolic skroniowych i miał umiarkowane natężenie. Wszystkie badania, w tym MRI mózgu i analizy były prawidłowe. Flunaryzyna w dawce 2,5 mg/dobę spowodowała poprawę częstości bólów głowy, a żadne inne leki nie przyniosły korzyści.

Przypadek 6

Kobieta, 74 lata, z 1-letnim wywiadem tępego prawostronnego jednostronnego bólu głowy, który budził pacjentkę każdej nocy, około 1 godziny po rozpoczęciu snu. Nie występowały żadne objawy autonomiczne. MRI mózgu oraz fizyczna i neurologiczna ocena były całkowicie prawidłowe. Flunaryzyna 2,5 mg na noc początkowo zmniejszyła częstotliwość, ale wymagała flunaryzyny 10 mg bez poprawy, następnie była leczona indometacyną, stając się bezobjawowa.

Dyskusja

HHH jest rzadkim nawracającym bólem głowy, który występuje wyłącznie podczas snu i zwykle jest bólem głowy o późnym początku. Chociaż częstość występowania bólu głowy, lokalizacja i jakość bólu są zmienne wśród pacjentów, to jednak u każdego z nich jest on zawsze podobny. U chorych z bólem głowy typu wake pattern należy bezwzględnie wykluczyć przyczyny wtórne. Niektórzy autorzy wykazali, że początek napadów HH jest związany ze snem REM u prawie wszystkich pacjentów (3, 7, 8).

Prezentujemy 6 pacjentów spełniających kryteria diagnostyczne HISII dla HH leczonych flunaryzyną. W piśmiennictwie w leczeniu HH stosowano różne leki, z których lit jest najczęściej stosowany, a także wykazuje najlepszą średnią skuteczność (3). Jednak flunaryzyna, kofeina i indometacyna pozwalają uzyskać podobne wskaźniki, a mają lepszy profil działań niepożądanych (3, 6-10). W naszej opinii flunaryzyna jest bardzo dobrą alternatywą w profilaktyce HH. Skuteczność flunaryzyny była umiarkowana tylko u jednego z naszych pacjentów. Na podstawie ewolucji naszych pacjentów uważamy, że flunaryzyna jest dobrą opcją terapeutyczną dla HH, a niskie dawki (2,5 mg na noc) mogą być wystarczające.

1. Raskin, NH. The hypnic headache syndrome. Headache 1988; 28: 53-536.
2. Podkomitet Klasyfikacji Bólów Głowy Międzynarodowego Towarzystwa Bólów Głowy. The international classification of headache disorders, 2nd edn. Cephalalgia 2004; 24 Suppl. 1: –160.
3. Evers, S., Goadsby, PJ. Hypnic headache: Clinical features, pathophysiology, and treatment. Neurology 2003; 60: 90–909.
4. Peatfield, RC., Mendoza, ND. Posterior fossa meningioma presenting as hynic headache. Headache 2003; 43: 1007-1008.
5. Moon, H-S., Chung, C-S., Kim, H-Y., Kim, D-H. Hypnic headache syndrome: report of a symptomatic case. Cephalalgia 2003; 23: 67– 674.
6. Perez-Martinez, DA., Berbel-Garcia, A., Puente-Munoz, AI., Saiz- Diaz, RA., de Toledo-Heras, M., Porta-Etessam, J., Martinez-Salio, A. Cefalea hípnica: un nuevo caso. Rev Neurol. 1999; 28: 883-884.
7. Pinto, CAR., Fragoso, YD., Souza Carvalho, D., Gabbai, AA. Hypnic headache syndrome: clinical aspects of eight patients in Brazil. Cephalalgia 200 ; 2;: 82–827.
8. Evers, S., Rahmann, A., Schwaag, S., Lüdemann, P., Husstedt, I-W. Hypnic headache – the first German cases including polysomnography. Cephalalgia 2003; 23: 2–23.
9. Morales-Asin, F., Mauri, JA., Iñiguez, C., Espada, F., Mostacero, E. The hypnic headache syndrome: report of three new cases. Cephalalgia 1998; 18: 15–158.
10. Ivañez, V., Soler, R., Barreiro, P. Hypnic headache syndrome: a case with good response to indomethacin. Cephalalgia 1998; 18: 22–226.

.